text
stringlengths 70
186k
| source
stringclasses 1
value | meta
stringclasses 1
value |
|---|---|---|
Кулун тутар 6 — Бикипиэдьийэ
Кулун тутар 6 диэн Григориан халандаарыгар сыл 65-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 66-c күнэ). Сыл бүтүө 300 күн баар.
Европа — Европаҕа сиэрдээх дьон күнэ. Бу күн сэриилэр кэмнэригэр уонна тоталитаризм бүрүүкээн турбут кэмигэр атын дьону быыһыыр үлэнэн дьарыктаммыт дьону ахталлар
Норфолк арыы — Олохтонуу күнэ (1788 сыл). Бу Австралияттан арҕаа сытар дьоҕус арыы. Австралия бэйэтин салайынар соҕотох тас сирэ, Австралия генерал-күбүрүнээтэрэ икки сылга биирдэ аныыр администратора салайар, сокуон ылынар ассамблеялаах, Үрдүкү Сууттаах
Гана — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан, 1957 сыллаахха)
Б.э.и. 12 сыл — Рим импэрээтэрин Авгуһу Улуу Понтифик диэн ааттаабыттар.
632 — Ислаамы олохтооччу Муһаммед тиһэх арахсар тылын эппит (хутба, хутбатуль вада).
1454 — Отут сыллаах сэрии: Пруссия Конфедерациятын дэлэгээттэрэ Польша хоруолугар Казимир IV бирисээгэ биэрбиттэр, кини Тевтон рыцардарын утары охсуһууну салайар.
1521 — Фернан Магеллан хараабыла Гуамҥа тиксибит.
1665 — Лондоҥҥа Хоруол билимин уопсастыбатыгар «Хоруол уопсастыбатын бөлөһүөпүйэҕэ үлэлэрэ» сурунаал бастакы нүөмэрин кытта билиһиннэрбиттэр. Бу аан дойдуга саамай кырдьаҕас билим сурунаала.
1882 — Серб хоруоллуга сөргүтүллүбүт.
1899 — Bayer хампаанньа «Аспирин» диэн эргиэн мааркатын регистрациялаабыт.
1933 — Улуу депрессия: АХШ бэрэсидьиэнэ Франклин Д. Рузвельт «баан уоппускатын» биллэрэн, АХШ бааннарын барыларын сабан кэбиспит, үп хамсааһынан тохтоппут.
1951 — Тымныы сэрии: АХШ-ка Этель уонна Юлиус Розенбергтары сууттааһын саҕаламмыт.
1953 — Георгий Маленков Иосиф Сталин оннугар Сэбиэскэй Сойуус Хомуньуус баартыйатын бастакы сэкиритэринэн буолбут.
1957 — Гана Сахаараттан соҕуруу сытар Африка сирдэригэр Британияттан тутулуга суох бастакы дойду буолбут.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Кулун_тутар_6&oldid=377723»
Последний раз редактировалась 5 Кулун тутар 2022 в 23:22
Бу сирэйи бүтэһигин 23:22 5 Кулун тутар 2022 уларыппыт.
|
madlad
|
{}
|
Бөтүҥ уолаттара оҕо саадын туталлар — СИА — Сахалыы сонуннар
Амма улууһун Бөтүҥ нэһилиэгин ыччата 2016 сыл улуус үрдүнэн Ыччат сылынан биллэриллибитинэн сибээстээн, үтүө дьыаланан дьарыктанарга быһаарыммыттар. Сиһилии edersaas.ru көрүҥ.
Бөтүҥ нэһилиэгин ыччатын лидерэ Александр Артемьев эдэр дьону түмэн, уопсай сүбэ мунньах тэрийэн кэпсэтэллэр, сүбэлэһэллэр. Элбэҕи толкуйдуу барбакка, билиҥҥи үлэлии турар уһуйаан дьиэтигэр салҕааһын (пристрой) тутарга быһаарыналлар. Ким биир, сорох уон тутуу маһын биэрэн, матырыйаалларын булуналлар. Бөтүҥ нэһилиэгин баһылыга Саргылана Борисоваҕа үтүө дьыаланан дьарыктанан эрэллэрин иһитиннэрэллэр. Баһылык, биллэн турар, өйүүр. Билиҥҥи туругунан, Бөтүҥ нэһилиэгин саадыгар 110 оҕо сылдьар. Хас даҕаны оҕо миэстэ суох буолан, дьиэҕэ олорор. Уһуйаан икки дьиэлээх.
Салҕааһыннарын тутаары сылдьан билбиттэрэ, сокуонунан биир оҕоҕо 2,5 кв. миэтэрэ эрэ тиксэр эбит. Тутуохтаах салҕааһыннара кыра, син биир миэстэ тиийбэт буолууһу диэн, туспа үһүс дьиэни тутарга күһэллэллэр. Олохтоох дьаһалта, баһылык көмөлөһөн, эдэр дьону өйөөн, сирин тэҥнэттэрэн, үрдэтэн, буор кутарга харчыга үлэһиттэри наймыласпыттар. Билигин тутуу түннүк баайыытыгар тиийэн турар. Тымныы түһэн, үлэ тохтоото. Сааһыары салгыы тутуохтара. Дьиэ кэтитэ — 12 миэтэрэ, уһуна — 17,5 миэтэрэ. Александр Артемьев, Бөтүҥ ыччатын лидерэ этэринэн, билигин 50-ча буруус мас баар. Ол да буоллар, матырыйаал син биир тиийбэт. Эбии булуохтаахтар.
Бөтүҥ нэһилиэгин ыччата бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн холобур көрдөрдө. Судаарыстыбаттан харчы көрүллүбэтэҕин да үрдүнэн, оҕолорун уһуйааҥҥа сырытыннараары биир сомоҕо күүс буолан, оҕо саадын дьиэтин тута сылдьаллар. Быйыл Ыччат сыла биллэриллибитинэн, бу күһүҥҥээҥҥэ диэри үлэҕэ киллэрэр былааннаахтар.
Аммаҕа хомуур үлэтэ үгэннээн турар
Амма улууһаБөтүҥ нэһилиэгэ
|
madlad
|
{}
|
Кыбытык тигии эйгэтэ | КИИН КУОРАТ
Ааспыт ыйга Арчы дьиэтигэр үһүс төгүлүн ыытыллар «Кыбытык тигии эйгэтэ” диэн көмүс тарбахтаах иистэнньэҥнэргэ уонна иис эйгэтин кэрэхсиир дьоҥҥо аналлаах бэрт сэргэх тэрээһин ыытылынна.
Бу күн кыбытык тигиинэн дьарыктанар маастардар, иис түмсүүлэрэ, иис эйгэтин кэрэхсиир сүгүрүйээччилэр тоҕуоруһа муһуннулар. Араас өҥнөөх таҥас кырадаһыннарыттан аттаран тигиллибит үлэлэр быыстапкаҕа кэккэлээтилэр. Тэрээһин үөрүүлээх аһыллыыта алгыстан саҕаланна. Тунаарар Туймаада дьогдьойор саалыгар алгыс сиэрин-туомун Семен Ильич Черноградскай ыытта. Ол кэнниттэн Евдокия Павлова салайааччылаах «Күн дьоно» фольклор бөлөҕө «Кыбытык тойуга» диэн кырыымпа, хомус доҕуһуоллаах кылыгырас кылыһахтаах тойуктарынан бар дьону уруйдуу-айхаллыы көрүстүлэр. Маны таһынан «Алаас кыргыттара» үҥкүү кэлэктиибэ (сал. Е.С. Прокопьева) “Иистэнньэҥнэр үнкүүлэринэн» үөрүүлээх түһүлгэни арыйдылар. Саха төрүт ииһэ, оһуора-мандара, таҥаһа-саба сүппэтигэр, умнуллубатыгар, сайдарыгар күүстэрин ууран үлэлэһэ сылдьар тарбахтарыгар ураты талааннаах дьоһун дьоммут биир-биир кэрэ көстүү буолан параадтаан киирдилэр. Ол курдук, СӨ норуотун маастардара Л.П. Жиркова “Үктэл” түмсүүтүн кытта (Дьокуускай куорат), Т.Н. Шишигина “Ай -Тик, “Арт-Тик” түмсүүтүн кытта (Дьокуускай куорат), М.А. Чалбанова “Уһуйаан” түмсүүтүн кытта (Дьокуускай куорат), В.С. Варфоломеева “Уһуктуу” түмсүүтүн кытта (Дьокуускай куорат), Таатта улууһун норуотун маастара, СӨ уус-уран оҥоһуктарыгар маастара, 10-11 төгүлүн ыытыллыбыт “Лоскутная мозаика Якутии” быыстапкалар Гран-при-Х уонна ХI хаһаайына, “Лоскутная мозаика России 2017-2019” быыстапка дипломана М.П. Федотова (Таатта улууһа), Уус Алдан улууһун норуотун маастара, СӨ уус-уран оҥоһуктарыгар маастара И.И. Окоемов (Уус Алдан улууһа), Н.Н. Жиркова (Нам улууһа, Хамаҕатта), Е.Н.Барамыгина (Нам улууһа, Модут), “Түһүлгэ” (сал. С.В. Стручкова, Мэҥэ Хаҥалас, Төҥүлү), “Кыбытык кырдала” (сал. А.П. Старостина), “Мааны мандар” (сал. Т.И. Александрова Туяра, “Арчы Дьиэтэ” духуобунай култуура киинэ, Дьокуускай куорат) кыттыыны ыллылар.
Тэрээһин таһыма үрдээн иһэр
Тэрээһин арыллыытыгар эҕэрдэ тылы Дьокуускай куорат Уокуруктааҕы туризм уопсастыбаннай түмсүүтүн бэрэссэдээтэ Вячеслав Валерьевич Решке, “Симэх” өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын киинин кылаабынай исписэлииһэ Лариса Константиновна Андреева, Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын киинин исписэлииһэ Пелагея Николаевна Слепцова эттилэр. “Арчы Дьиэтэ” духуобунай култуура киинин дириэктэрэ Валентина Бочонина тэрээһиҥҥэ кыттыбыт дьону эҕэрдэлээн туран, истиҥ махтал суруктары уонна өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттартаата.
Валентина Бочонина, “Арчы Дьиэтэ” духуобунай култуура киинин дириэктэрэ:
- Түҥ былыргы, сах саҕаттан биһиги өбүгэлэрбит барахсаттар тоҥтон толлубакка, ириэнэхтэн иҥнибэккэ, кырдьыга даҕаны, бу олоххо күүстээх тардыһыыларынан, тулуурдарынан, дьулуурдарынан, туруу үлэһиттэринэн, мындыр өйдөрүнэн, илиилэригэр-тарбахтарыгар талааннарынан ирбэт тоҥноох тымныы дойдуну баһылаан, иччилээн кэллэхтэрэ. Күн бүгүн кинилэр утумнарынан, үөрүйэхтэринэн талааннаах тарбахтаах саха далбар хотуттара, иис эйгэтигэр абылатан сиэдэрэйдик симии, кэрэтик киэргэтэ сылдьан, уран үлэлэрэ саха норуотун Аан ийэ дойдуга билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ “Сахалар кэрэлэр да эбээт” дэтэр аналлаах дьон буолаллар.
Татьяна Шишигина, норуот маастара:
- “Арчы Дьиэтэ” духуобунай култуура киинигэр ыытыллыбыт тэрээһин, мин көрүүбүнэн, сыллата таһыма үрдээн иһэр. Тус бэйэлэригэр дьарыктанар дьон, түмсүүлэр элбээн иһэллэрэ үөрдэр. Маастарыстыбалара, хаачыстыбалара бу туруоруллар быыстапкаттан көстөр.
Өбүгэ төрүт ииһэ – кыбытыктаах тигии кэлиҥҥи сылларга күүстээхтик иннин диэки хардыылаата. Саха сирин иистэнньэҥнэрэ Арассыыйа таһымыгар быыстапкаларга кытталлара ситиһиилэриттэн да көстөр. Маннык тэрээһиннэр инникитин саха норуотун үйэлээх үгэстэрин утумун тутан, айар үлэҕэ ситиһиилэри түстүүр улахан суолталаах.
Лариса Константиновна Андреева, “Симэх” галерея кылаабынай исписэлииһэ :
- Бэрт сэргэх тэрээһин буолан ааста. Кыттааччыта элбэҕинэн, чахчы дьон талаанын арыйар, көрдөрөр интэриэһинэй үлэлэр турбуттарынан көрдөххө, уран тарбахтаахтар элбээн иһэллэрин туоһулуур дьоһун түһүлгэ тэриллибит. Саҥа ааттар, сэргэх үлэлэр маннык түһүлгэттэн тахсаллар. Саха маастардара туспа көрүүлээх, суоллаах- иистээх үлэлииллэрэ харахха быраҕыллар.
Сайдыы саҕаҕа арыллар
Кэнники кэмҥэ саха норуота омук быһыытынан бэйэтин уратытын билиниитэ уһуктан, бары өттүнэн сайдыы барара көстөр. Ол курдук, саха таҥаһа, киэргэлэ-симэҕэ, иһитэ-хомуоһа саҥалыы тыын ылан, сайдыы саҕаҕа аһылынна. Күннээҕи олохпутугар сахалыы малы-салы туттар, таҥнар- кэтэр, киэргэнэр-симэнэр буолбуппут хайҕаллаах. Ол туоһутунан бу күн быыстапкаҕа турбут эгэлгэ үлэлэр буоллулар. Көрдөрүүгэ чаппараактар, паннолар, кыбытык кытыылаах кэһиэччиктэр, суумкалар, соннор, бэргэһэлэр, үтүлүктэр, кыбытык киэргэллээх дэйбиирдэр, көбүөрдэр, спортивнай таҥастар о.д.а. үлэлэр мааны көстүү буоллулар. Көрсүһүүгэ төрүт иис тула санаа үллэстиитэ, аттаран тигии кистэлэҥнэрин туһунан кэпсэтии, сүбэ-ама, маастар-кылаастарга сурутуу ыытылынна.
Саха ииһин ситимэ салҕанар
Быйыл 3-с төгүлүн ыытыллыбыт “Кыбытык тигии эйгэтэ” тэрээһин дьон-сэргэ сэҥээриитин ылыан ылла. Кырадаһынтан аттаран тигии дьулуурдаах, таттарыылаах, тулуурдаах эрэ үлэ түмүгэр айыллар, айымньылаах өйтөн-санааттан үөскүүр аналлаах. Иистэнньэҥ хас биирдии үлэтигэр сүрэҕин сылааһын иҥэрэн, ис кутун сыһыаран,
оһуор-мандар түһэрэн оҥорон таһаарар буоллаҕа. Ол да иһин хас биирдии үлэ хатыламмат уратылаах, эриэккэс дьиктилээх, абылыыр, сөхтөрөр күүстээх. Саха ииһин ситимэ быстыбат, утума салҕанар.
|
madlad
|
{}
|
Саҥа топ - Усть-Алданский
Краевед - 20 сентября 2015 08:27 6490
Краеведение туһунан суруйуҥ,ыйытыҥ.
Маайыс,Дьаакып манна суруйуҥ.
15 ФЕВРАЛЯ 17-00
УОННА 19 ЧААСТАН
ЦДОД "ЕРКЕН" ул. Ленина 39,
биир чаастаах кэпсэтии буолар.
кэпсэтиибит темата: "Саха Сирин оло5о-дьаha5а"
кэлэн кыттыбыккыт иhин эhиэхэ 500 солкуобай тута телуубут!!
суруттарар номергыт: (ватсап/смс)
8 9 1 4 2 3 7 7 6 3 9
Кылыкына муру уутун хайдах туьэрбитин, уонна теье киьи ууга былдьатан елбутэ буолла?
Боро5он диэн аат туох суолталаа5ый? Хаhан уескээбитий?
469, Бороҕон улууһун туһунан топка суруйбутум.
Кэптэни, Кылыкынай кулуба Мүрү уутун түһэрбитин туһунан билбэппин.
Эрбэһиҥҥэ Хоҥор Биэттэн Эрбэһин эбэҕэ хоруу хаһан ууну түһэрбиттэрин,хас киһи үлэлээбитин суруйуоҥ дук?
маайыс, ону истибэтэҕим,билбэппин.Ханнык сыл?
Төрүччүнү оҥоробун.Былыргы Бороҕон улууһун чэрчитинэн.
Кылыкынай кулуба Бур5аанай юрэ5инэн хастара сатаабыта. Ол аата Харанга Тёрдюн уонна Томтор сиьин икки ардынан.
Эбэ хотугулу-ар5аа ёттё
Только ол Эбэ уутун Маладьаайынан ыытаары гыммыта ду, эбэтэр Хос Юрэ5инэн эбитэ боло ду?
буордаах томскай, тоҕо Харанга Төрдө дииргит буоллар? Туох хараҥатын төрдүлээн-төбөлөөн таһаардыгыт? Хараҕа Төрдө ээ, Хараҕа
Билэр дьон суруйуҥ.Мин тугу билэрбинэн хоруйдуом.
Митрофан Рожин туhунан тугу билэргин суруйуон да.Дупсун улууhун бутэhик кулубата.Кэргэнин,оголорун.Бииргэ тереебуттэрин,хаhан елбутун.Эрдэттэн эрэли кытта махтал!
Рожин, ханнык нэһилиэгий?
Майаҕатта Бэрт Хара туһунан .Кини Хаҥалас хайатыгар сирдээҕэ.Былыр Бэрт ууһа нэһ.өрүс арыытыгар уонна уҥуор сирдээҕэ.Ол Майаҕатта өлбүгэ сирэ буолуо.Билэр дьон суруйуҥ.
Томторго Бурнашёв Маппый туһунан билиэхпин баҕарабын,дьамсыык эрэ диэн истибитим,кини 20 үйэ саҕата олоро сылдьыбыт киһи
ЭйПи, Бурнаһыап Маппый-Томтор таҥаратын дьиэтин үлэһитэ,кэргэннээх,элбэх кыыстаах.Ити 1917сыллаахха.
Хоҥор биэттэн Эрбэһиҥҥэ түһэрии сэбиэскэй кэмҥэ киирсэрэ буолуо. Күүстээх Уйбаан удьуордара чопчу билэллэрэ буолуохтаах. Хайа уонна элбэхтик суруллубут дьыала. Березкин кинигэтигэр да баара буолуо.
Кылыкынай кулуба Хараҕа төрдүн тумулун аннынан хастаран эргитэн илдьэн Бурҕаанайынан ыыттарбыт диэн этэ. Ким да ууга былдьамматах, арай бэйэтэ Аччыгый эбэттэн Тулуналыыр сыыры тахсан иһэн атыттан охтубут диэн баара. Хоруу саамай бүтэһик сиириитин ким алдьатарыгар үлэһиттэр балачча кэтэмэҕэйдээбиттэр, сэлээннэспиттэр. Биир соччо төрдө-ууһа суох ыарыһах соҕус кырдьаҕас сөбүлэһэн "Улуу Эбэ иччитэ миигин буруйдаама, Кылыкынай кулуба көхсүн дьөлө саайдаҕым буолуохтун... ",- диэн баран баһымньытынан сиирэ саайбыта үһү диэн баара. Кылыкынай быстаары сытан: "Эбэ иччитэ манна олохсуйар диэн Мүрү алаас халдьаайытыгар түөрт харыйа үүнэн турарын күрүөлэппитим, онтукайым Эбэ иччитэ уутугар олохтоох эбит", - диэн, ол харыйалары кэртэрэн кэбиспитэ үһү
Ээ,сөп,махтал)))) Маппый 5 кыыстаах этэ
Кыырыктаах Кылыкынай кулуба Остуоллаах Суорунтан (Карамзин Михаил Семёнович - Мас Мэхээлэ ийэтэ,
Курбуhах Ермолаевтар аймах дьахтара, Легой нэhилиэк кийиитэ) эрэ куттанара уhy.
Хорууну хастарарын абааhы кёрён, Карамзиннарга ыалдьыттыы-улэ боппуруоhунан кэллэ5инэ, хотон саа5ын курдьэ5инэн быhыта сынньан, хаhыы-ыhыы таhааран уурэн ыытара эбитэ уьу. Эрэ Сэмэн Карамзин нэhилиэк кинээhэ буолан улуус кулубата улэни-хамнаhы дьаhайсан ааhаары киирэн ааhар буолуохтаах.
буордаах томскай, Сэмэн Хараамыһын кинээстээбэтэҕэ,уола-Мас Мэхээлэ(Карамзин Михаил Семёнович) нэһилиэгэр кинээстээбитэ.Ийэтэ-Остуоллаах Суорун,Суон Ньалбарай аймаҕа буолар.Онон Ермолаетар буолбатах,Федосеевтар(Курбуһах нэһ.) буолаллар.
Краевед, Эһэм Федосеев Максим Петрович, Быччыылык. Ханан эмэ сыстар дуо Остуоллаах Суоруҥҥа, төрүччүтэ.
лабачааны, дорообо!Төрүччүнү оҥоробун.Эһэн төрөөбүт сыла?
Краевед, 1890 эргин
Кэлин дьон төрүччүнү ыйытара элбээтэ.Билигин архив аһыылаах,онон судургу.Мин төрүччүнү оҥоробун,төлөбүрэ кэпсэтиинэн.
Араадьыйаҕа Орлов Николай Алексеевич,"Дойдум Уус-Алдан Хорото" диэн кинигэтин сүрэхтэниитэ 16.10.2015с. буолбутун кэпсээтилэр.Хас экземплярынан тахсыбытай? Билэр дьон суруйуҥ.
Географияҕа диктаҥҥа сырыттыгыт дуо?
"Краевед" вообще тугу билэрий.Историябыт мунаах боппуруостарын үчүгэйдик быһаарарын оннугар, бэйэҕиттэн төттөрү ыйытар.Тугу да билбэт дуу.
Алаас оҕлто, урукку топтары көр,аах.Барытын билэр уустук,тугу билэрбин суруйабын,билбэппин ыйытабын,чопчулуубун.
Алаас оҕлто 14.04.2015с. Бороҕон улууһа диэн топ,ону көр,аах.
Кыайыы 70 сылыгар диэн топ,09.05.2015с. Эмиэ көр,аах.
Төрүччүнү оҥоробун,Бороҕон улууһун чэрчитинэн.Сыаната кэпсэтиинэн.
Сампыас диэн киһини истибиккит да гражданскай сэрии сҕанааҕы киһи?үчүгэйдик сырдатыаххыт.да билэр дьон?
билбэт, толору аата,хайа нэһилиэк?
Дьяконов Савва Афонасьевич-Сампыас үрүҥ бандьыыта дииллэрэ ытарынан аатырбы.киһи үһү
Уус алдан. Өспөх ду Бээди ду
билбэт, Дьяконов Савва- Сампыас улуу снайпер кини туhунан Иван Ушницкай кинигэтэ тахсыбыта
Төрүччүнү оҥоробун,Бороҕон улууһун чэрчитинэн.Кэлэр 2016 сылтан сыаната үрдүүр.Онон кытаатан суруйуҥ,1ый хаалла.
Метрическэй кинигэттэн,справка суруйабын.Хаһан төрөөбүтүн,бэргэһэлэммитин(холбоспутун),хаһан,туохтан өлбүтүн туһунан.
Өнөкөй баай туһунан кылгастык.Кини 9 уоллаах,биир кыыстаах эбит.Хаптайба,Өндөкө,Чыҥаада,Сикири,Сэлэкэ,Чучукка,Ииньэки,Мэҥэтэй,Чэлээкэ диэн уолаттара,кыыһа-Абакайаада диэн.
Краевед, төрүччү сыаната төһөнүй
төрүччү, дорообо!Сыаната кэпсэтиинэн.Хас көлүөнэ,төһө справкаттан тутулуктаах(Хаһан төрөөбүтэ,бэргэһэлэммитэ(холбоспута),өлбүтэ).
Кривогорницын Семён Александрович диэн киһи туһунан,Кулаковскай А.Е.-Өксөкүлээх Өлөксөй ,1914с.суруйбут.Үөһээ Бүлүү 2 Хоро нэһ.,Аһыкайыгар,быыпсай кулуба-Кривогорницын Семён Александровичка сырыппыт.Хайдах байбытын ыйыппыт.Онуоха:"-Мин уопсайа 400 дэһээтинэ тахсар,3-4 күөлү хордорон,уолба таһаарбытым,ол уолба отун аһатан,билигин 200 сүөһүлээхпин,150 сылгыны тутабын"-диэн кэпсээбит.Хас сыл аайы,сүөһүтүн төрүөҕүн улаатыннаран,Бодойбоҕо илдьэн эргинэн,байбыт эбит.Эбиитэ бу Кривогорницын С.А. сураҕа Саһылыкаан киһитэ эбит.Билэр дьон суруйуҥ.
Генерал-губернатор ,граф Игнатьев Алексей Павлович(21.05.1842-09.12.1906)Тверь куоракка төрөөбүт.Кини 14.07.1885-04.07.1889с.с. Иркутскай губерния уонна байыаннай уокурук,генерал-губернатора.1886с.Генерал-лейтенант от кавалерии буолар.1886сыл граф Игнатьев Саха сиригэр кэлэр,Нам кытылыгар тиксэр,билигин Графский берег дэнэр,Нам техникума баар.Ол саҕана Бороҕон улууһун кулубата-Окоёмов Пётр Николаевич эбит.Саха сирин бастаахтара,Улахан тойону-граф Игнатьевы көрсө кэлэллэр.Уон улуус улуу күрэҕэ буолбут.Онно улуус кулубата,Бохонуус Мэхээттэҕэ(Курбуһах) мастан туу,тиргэ,айа,хайыһар оҥотторон,бэрэмэдэйгэ уктаран куораттаабыттар.Окоёмов Мэхээттэ барсыбатах,ол оннугар Оммуоһап Дьэстэрэпиэй,сааһыран эрэр киһи барсыбыт...
Куоракка уон улуус ааттаахтара мустубуттар.Тойону көрсөр күн тиийэн кэлбит.Киэргэллээх,симэхтээх,куортуктаах,мэтээллээх элбээбит.Улуу Тойон кэлбитигэр быыстапканы көрдөрбүттэр,уон улуус уустара оҥорбут малларын-салларын,киэргэллэрин,туттар тэриллэри...Граф Игнатьев кэрийэн көрбүт,бэркиһээбит.Граф ,Бороҕон кулубатыгар ,кэлбитигэр Окоёмов П.Н,уҥа илиитин өрө уунан баран,арҕаа мыраан диэки ыйан эттэ:"Ол көстөр тиит мастар баар буолан,биһиги тыыннаах олоробут..."Тииттэн ас,тэрил уо.д.а оҥороллорун кэпсээбит уонна Бохонуус Мэхээттэ оҥорбутун көрдөрөн,быһааран кэпсээбит.Граф Игнатьев сэргээн истибит уонна өйдөөх киһинэн сыаналаан,кафтаан бэлэхтээбит.Онтон ылата Хаптааннаах кулуба диэн ааттыыр буолбуттар.Күөх хонууга тааһы көтөҕүү буолбут...
Тааһы көтөҕүүгэ,уон улуус күүстээхтэрэ киирэн холоммуттар,ким эрэ тобугар диэри,сорохтор өндөтөллөр эрэ эбит.Таастара мүлтүгүр,биир өртө арыый сэллэҕэр,аҥаара арыый суптугур,ньолбоҕор өрүс тааһа эбит.Дьэстэрэпиэй дьону быыһынан,тааска барбыт.Ону мөхпүттэр:"Бу оҕонньор үтүрүһэ-үтүрүһэ киирдэҕэ,дьону суолун бүөлээмэ,төнүн,эбэтэр тааһы көтөх"-диэбиттэр.Онуоха кини:"Бу хас бууттаах таас буолуой?"-диэбит.Онтон киирэн тааһы сэллэҕэр өртүн үөһээ гынан,туруорбут,икки илиитин тарбахтарын ыыраахтарынан ,хардарыта холбоон,тааһы кууһан,икки харытыгар кыбытан,үөһээ көтөҕөн таһаарбыт.Ол кэнниттэн иһигэр биллэҕиннэрэн,аҥаар илиитин эмиэ,таас анныгар уган,ньолбоҕор тааһы түөһүгэр көтөҕөн турбут.Дьон саҥата өрө ньиргийэ түспүт...
Онтон Дьэстэрэпиэй тааһын,аргыый түһэрэн ууран баран,дьон таһыгар тахсыбыт уонна кэтээн көрөн турбут...Баҕар ким эмит көтөҕүө диэн.Онтон киирэн холоммуттар да,көтөхпөтөхтөр.Онтон эмискэ:"Тааһы көтөхпүт оҕонньор,ханна барда"-дэһиспиттэр."Тойон көрдөтөр"-диэн саҥаны истибит."Тыый күүстээххэ киллэрээри гыннаҕа"-дии санаабыт да,тэлиэгэлээх аттар күлүктэринэн,куоракка киирбит үһү.Дьиҥэ тойон манньа биэрээри көрдөппүтэ үһү.Дьэ ити курдук,үйэҕэ биирдэ буолбут,уон улуус күрэхтэһиитигэр Бороҕон улууһун дьоно бастаабыттар.
Граф Игнатьев Алексей Павлович,14.07.1886 сыл Дьокуускай куоракка кэлбит.1886 сыл сайына,сааһа тымныы эбит.
Ол курдук ыам ыйыгар +8*С,бэс ыйыгар +5,8*С,от ыйыгар +13,4*С,атырдьах ыйыгар +9,7*С эбит.Илин Сибиир
генерал-губернатора(генерал-лейтенант билиҥҥинэн,оччолорго вице-генерал диэн) граф Игнатьев А.П. ревизиялыы
кэлбит эбит.Ол кэлиитигэр Дьокуускай уокурук сахалара,бастаахтара түмсэн,стипендия граф аатынан олохтообуттар,
600 солк.хомуйбуттар,Дьокуускайдааҕы эр дьоннор гимназияларыгар анаан.Оччолорго Дьокуускай куорат кулубата
(Городской голова)-Астраханцев Федот Васильевич( 01.071886-01.07.1890с.с.) талыллыбыт.
Ити Түүлээх Дүпсүн улууһугар киирэр этэ, диэбиттэрэ чахчы буолуо дуо? Иккис Байаҕантай курдук этэ буолбатах дуо?
витя, итини саҥа үөрэтэ сылдьабын.Билиҥҥи Түүлээх нэһ. хас да нэһилиэк сирэ киирбит.Ол курдук Чэриктэй,1 Өспөх,2 Байаҕантай,Үгэлээх ,Өнөр нэһ. сирдэрэ.Былыргытынан 3 улуус сирэ:Бороҕон,Байаҕантай,Дүпсүн.
Билиэхпитин баҕарабыт. Кэтэһэбит. Улууспут историятын.
витя, дорообо!Кыра-кыралаан суруйуом.
Барыгытын,Саҥа дьылынан!Кэлэн иһэр 2016 сылынан!Баҕа санааҕыт туоллун,дьоллоох буолуҥ!
Барыгытын ,кэлбит,2016 сылынан !
Алдан өрүс уҥуор ханнык дэриэбинэлэр бааллар этэй? Былыр ду, Советскай кэмҥэ дылы. Сырдатыан буолаарай. Төһө элбэх киһи олорбута буолуой.
Благодатнай... игин диэн баар эбит. Бороҕонҥо Федосеевтар (Оҕус Харах) диэн ыаллар ол дэриэбинэттэн көһөн кэлбиттэр эбит. Ханнык эрэ кинигэҕэ көрөн аһарбытым. Ааспыт үйэ 60-с с.с. Ол аата ити сылларга Благодатнайга ыаллар бааллар эбит.
буордаах томскай, Алдан уҥуор былыр 1,2 Өспөх,Чэриктэй,Түүлээх нэһ. дьоно олорбуттар.Благодатнай диэни истибэтэҕим.
Билигин сааһырбыт дьон кэпсииллэринэн (Чэриктэйдэр, Өспөхтөр. Түүлээхтэри кытта алтыһыым кыра.) Алдан өрүс уҥуор элбэх дэриэбинэ баар эбит. Тоҥустар буолуо, сэрэйдэххэ. Сорохторо олортон сэбиэскэй саҕана хоту түспүттэрэ боло (Кэбээйи, Томпо, Өймөкөөн ... диэки). Сорох эбэнкилэр билиҥҥи Уус-Алдан территориятыгар киирэн, сахалары кытта симэлийэн хааллахтара.
буордаах томскай, ол саҕанааҕыны билбэтим,онтон былыр Бороҕон дьоно Дьааҥынан Булуҥҥа тиийэн,Бороҕон нэһ.
төрүттээбиттэр.Онно Стручковтар,Бурцевтар бааллар.Сорохторо кэлин тиийэн,олохсуйан хаалбыттар.
Харчылаах дьиэн дьон Дьячковскайдар бааллар дуо Уус-Алданна?
123, Дьячковскайдар бааллар.Ханнык нэһ.?Хаһан төрөөбүтэй?Харчылаах диэн былыр бааллао этэ.
1928 сылтан Саха АССР-га оройуоннары тэрийии,хамсааһына саҕаламмыт.09.01.1930с. Уус-Алдан(Аллан төрдүн) оройуона тэриллибит.Онно Бороҕон,Дүпсүн улуустара олорчу уонна Байаҕантай улууһуттан 1,2, Байаҕантай уонна Хаҥалас
нэһ. сороҕо киирбит.Мэҥэ улууһуттан Бахсы нэһ. киирэ сырыппыт,кэлин Чурапчы оройуонугар киирбит.Өссө Үөнэ нэһ.
Дүпсүн сиригэр баар буола сырыппыт 1930с.Оройуон тэриллиэн иннинэ,саҥа нэһ. үөскээбиттэр.Холобура:Бээрийэ,
1932с. а5абыт тереебутэ, ийэтэ Прасковья диэн а5ата Харчылаах - Дьячковскай диэн уьу. А5абыт кыра эрдэ5инэ (1-2 сааст.) ийэтэ ыалдьан елбут. Ханнык нэьилиэгин ейдеебет.
123, онтон аҕатын аата?
Краевед, Андрей тимир кемус ууьа уьу.
123, дьэ билбэтим,көмүс уустара аҕыйахтар ээ.Чахчы Уус-Алдан дуо?
Краевед, нам или уус алдан буолуохтаах
Уус-Алдантан 37 доктор,200-чэкэ наукалар кандидаттара тахсыбыттар.Аатырбыт суруйааччылар,поэттар: сатирик,поэт,
педагогическай наука доктора-Афанасьев В.Ф.(Алданскай),суруйааччы,лирик-Вешникоа Г.Г.(Баал Хабырыыс),биллиилээх
государственнай деятеллэр: поэт-Васильев С.С.(Борогонскай),суруйааччы-Протодьяконов В.В.(Кулантай) уонна атыттар.
8 Герой (гражданскай сэрии,Советскай Союз,Социалистическай Үлэ,Россия,Үлэ Албан аатын толору кавалердара).Онтон
ураты 125 герой-ийэ,Ленин уордьанын 20 кавалера,72 РСФСР уонна РФ үтүөлээх үлэһитэ,386 Саха АССР уонна Саха респу-
бликатын үтүөлээх үлэһитэ,336 улуус бочуоттаах олохтооҕо.
Благодатнай диэн бөһүөлэк баар эбитэ үһү урут, билигиҥҥитэ Саһыл диэн, Чэриктэйгэ Алдан уҥуоргута.
Айаана, махтал!Хаһан баар буола сылдьыбытай?
Биир Саһыл диэн билигин Томпо улууһугар баар дии. Алдан өрүс үрдүгэр турар дэриэбинэ. Орто школалаах буолохтаах. Ол буолбатаҕа буолуо, дуо?
буордаах томскай, ол Саһыл нэһ.былыргы Байаҕантай улуустан баар.Амма төрдүгэр,Алдан уҥа кытылыгар турар,
Сөп. Уус-Таатта үөҺээтэ эбит.
Үлэ Геройа-Бурцев Данил Гаврильевич,05.07.1935с. Бүтүн Союзтааҕы Старостаттан-Калинин Михаил Ивановичтан,
ВЦИК(Бүтүн Союзтааҕы Ситэриилээх Комитет) грамотатын уонна "Үлэ Геройа" ааты ылбыт сахалартан,биир
бастакылар иһигэр киирэр.
Бурцева Елизавета Ивановна-1956с."Республика бастыҥ ыанныксыта" аҕата иҥэриллибит,Бүтүн Союзтааҕы Тыа
Хаһаайыстыбатын Быыстапкатын мэтээллэринэн наҕараадаламмыт.1957с. Саха дьахталларыттан бастакынан,Социалистическай Үлэ Геройа буолар.Киниттэн ураты,Социалистическай Үлэ Геройа ааты,Бурнашев Николай Дми-
триевич,Копырина Анастасия Семёновна,Готовцев Михаил Николаевич ылаллар.Российскай Федерация Үлэ
Геройа ааты,сахалартан бастакынан-Готовцев Михаил Николаевич,ылар.
Олесова Ирина Дмитриевна-саха дьахталларыттан бастакынан,"Бочуот Знага" уордьаны ылар.1936с.Саха АССР-тан
ССРС Верховнай Советын народнай депутата буолар.П.А.Ойуунускай киниэхэ анаан хоһоон суруйар,"Дорообо,
туйгун кыыс Өрүүчэ!".
1957 сыллаахха 22000 солк. суумалаах"Победа" массыына фондатынан наҕараадаламмыт,2 киһи бааллара.
"Победа" колхоз бэрэссэдээтэлэ-Данилов Пётр Николаевич уонна "Маленков аат." колхоз бэрэссэдээтэлэ-Орлов
Николай Алексеевич.Иккиэн сэрии ветераннара,Саха АССР тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһиттэрэ,
Уус-Алдан бочуоттаах олохтоохторо,элбэх уордьан кавалердара этэ.
Данилов Петр Николаевич бу Богдашин В.В., главрач ЦРБ эһээтэ - ийэтин, Александра Петровна Богдашина, аҕата.
буордаах томскай, билэбин."Сыырдааҕы туругурдубут үтүө киһибит " диэн кинигэ кини туһунан,2006 сыллаахха
Уус-Алдан бөҕөһө Мас Мэхээлэ диэн туһунан аахпытым. Кыахтаах бөҕөстөнө сылдьыбыккыт.
Аймахтара билигин бааллара буолуо дуо? Спорт, Тустуу... чааһыгар. Баар буоллахтарына кими эмит ааттыан буолаарай?
Ыалдьыт, Мас Мэхээлэ туһунан хас да кинигэ тахсыбыта,ону булан аах.Библиотекаҕа баара буолуо.
Уус-Алдантан сахалартан бастакы учуонай-биохимик,Егоров Алексей Дмитриевич (1899-1970), 2 Байаҕантай нэһ.
төрүттээх.Икки уола эмиэ учуонайдар.Улахан уола-Цезий Алексеевич хим.наука доктора,1935 с.т.Аччыгый уола-
Торий Алексеевич физ.-мат.наука доктора,1937 с.т.
Кылаайы хайдах теруттэммитий, сырдатарын буоллар наьаа учугэй буолуо этэ
Кийиит, Түүлээх нэһ. диэ.Былыргы сурукка Чюмецкая волость,Колайская волость,Тюльская волость диэн сурулла
сылдьар.Былыргыта Бороҕон улууһа,онтон 1815 сылтан,Дүпсүн улууһа.Хас да нэһилиэк холбоһон,аныгы Түүлээх
нэһ. буолбут.Ол курдук Түүлээх,Чэриктэй,2 Байаҕантай,Бээрийэ,1 Өспөх,Өнөр нэһ.1897сыл 241 эр киһи,258 дьахтар
=499 киһи олорбут.3 аҕа уустаах : Орто,Илин,Кыыллаайы диэннэр.Онтон 1917 сыл 303 эр киһи,284 дьахтар=587 киһи
олорбут.3 аҕа уустаах : Орто,Куолай,Кыыллаайы диэннэр.
Бурцев Даниил Гаврильевич үлэ геройа буолбатах. Үлэ бастыҥын иһин грамоталаах
Роман, "Үлэ Геройа" ааты 1928-1938сс,1014 киһи ылбыт,Сахалартан 5 киһи ылбыт.ВЦИК(Бүтүн Союзтааҕы Киин
Ситэриилээх Комитет) грамотатын 05.07.1935с. Союз Старостата-Михаил Иванович Калинин,Бурцев Данил Гаврильевичка туттарбыт.Оччолорго түөскэ иилиллэр бэлиэни барыларыгар биэрбэттэр эбит.Ол гынан "Үлэ Геройа"
27.12.1938 сылтан Социалистическай Үлэ Геройа ааты биэрэр буолбуттар.1938-1991с.с. 20 -тэн тахса тыһ.киһи ылбыт.
Ыалдьыт, МАС Мэхээлэ удьуордара бары кэриэтэ Кэптэнигэ олороллор быьыылаах. Карамзиннар. Хомойуох иьин биллэр тустуук тахсыбатаза, арай 2000 сыллар саналарыгар Тыгын оонньууларыгар Николай Максимов иккитэ иккис буола сылдьыбыта, Белолюбскай уонна Эверстов кэннилэриттэн. Уонна биир хос сиэнэ Эдвин Карамзин 100м сууруугэ Саха сирин рекордун оноро сылдьыбыттааза, 1989 сылга арааьа. Хомойуох иьин олохтон эрдэ туораабыта
Лабачааны диэҥҥэ Федосеев Максим Петрович диэни буллум.Төрүччүнү оҥоробун.
Краевед, курбуһах өттүн диэ. Сибээскэ хайдах тахсабын?
лабачааны, манна 13.12.2015с. көр.Бороҕон улууһун чэрчитинэн.
1950-с сылларга Уус-Алдан иэнэ:24,0 тыһ.кв.км.Билигин-18,3 тыһ.кв.км.
Дьааҥы хайата киирэр эбит,1953с. картатыгар 963м. үрдүктээх хайа.Байбакаан үрэх,салаата-Күҥкүнүүр,Уус-Алдаҥҥа
14.04.1953с. картаҕа Кэлэ үрэх салаата-Чэбэрэкэ,эмиэ Уус-Алдаҥҥа киирэр.Билигин ити сирдэр Кэбээйи улууһугар
киирэллэр.Билэр дьон суруйуҥ.
Лөгөй Тойон сиэнэ-Чуку Хапчыынап 1679 сыллаахха,Москваҕа сылдьыбыт.Ыраахтааҕыны көрсүбүтүн туһунан суох,
ол эрээри Романов ыраахтааҕы аатыгар,көрдөһүү сурук хаалларбыт.Ол сурукка өлбүт дьонтон ,дьаһааҕы хомуйары
тохтоторго көрдөспүт.Бу тойон Москва рыногар,1500 устуука киис тириитин уонна кэмэ суох,элбэх түүлээҕи атыылаабыт.
Бэрт элбэх алтан иһити,мас эрбиир эрбиини,нуучча сүгэтин,су.куна таҥаһы атыыласпытын туһунан,ирдэбил үлэһиттэрэ
ыраахтааҕы придворнай чиновниктарыгар бэлиэ биэрбиттэр.1695 сыллаахха Чуку Хапчыынап сиэнэ-Турчах Бочуукап,
эмиэ Москваҕа тиийэ сырыппыт...
Учуонайдар суруйалларынан,Каганов диэн ирдэбил үлэһитин ,бэрт кистэлэҥинэн илдьэ барбыт.Ол тиийэн,ыраахтааҕы
аатыгар,Дьокуускай воеводатын баһылыгын -Гагарины үҥсүбүт.Ол түмүгэр ,Гагарин-воевода баылыгыттан уурайар.
Турчах Бочуукап Москваҕа бара сылдьыбыт кэмигэр,Гагарин воевода баһылыгыттан уурайыыта,сөп түбэһэр.
Бэрт Ууһа нэһ.былыргыта Саһылыкааны кытта биир.Эбиитин Өлүөнэ арыытыгар,Хаҥалас хайатыгар өлбүгэ сирдээх
эбиттэр.Былыргы 1 Суотту нэһ. Сабарай киирэр эбит,онон эмиэ киэҥ сирдээх эбит.Былыргы 1 Лөгөй нэһ.туспа, Үгэлээх
нэһ. 1870 сыллар ортотун диэки ,үөскүүр.1920-с сылларга саҥа нэһ. үөскүүллэр: Бээрийэ,Танда,Үөнэ.Онтон 1950-с сыл-
ларга Бороҕон,Мүрү нэһ. үөскүүллэр.
Сыҥаах нэһ. былыргыта эмиэ улахан,киэҥ сири ылар эбит.Холлоҕостоох үрэҕэ,Дараҕа сиһэ,Мындааба хонуута,Дьараама,
Суотту сыһыыта,Хардыы,Хаатты,Даалы,Кээттийэ уо.д.а сирдэр киирэр эбиттэр.
Бороҕон нэһилиэгэр билиҥҥитэ төһө сир хаалан турар, ол гынан?
Натали, Бороҕон нэһ. диэн 2 Суотту нэһ."Молотов аат." к-з уонна Сыҥаах нэһ."Хардыы" к-з сирдэрэ.Билиҥҥитин билбэппин.
Мас Мэхээлэ Карамзин уонна Күүстээх Уйбаан Александров Уусалдаҥҥа хантан кэлбит фамилияларый? Билигин ити араспаанньа баар дуо?
Мин, ити араспаанньалар сүрэхтэнии саҕана баар буолбуттара,18 үйэ бүтүүтэ.Ол иннинэ сахалыы ааттаах этилэр.
1897сыл.Бороҕон улууһугар-4499 эр киһи,4567 дьахтар=9066 киһи,Дүпсүн улууһугар-2965 эр киһи,3159 дьахтар=6124 киһи,1,2 Байаҕантай нэһ.-953 эр киһи,998 дьахтар=1951 киһи.Барыта холбоон:8417 эр киһи,8724 дьахтар=17141 саха олорбут.
Сэрии иннинэ 16 тыһ.киһи,сэрии бүтүүтэ 11 тыһ.киһи хаалбыт.
Дорообо краевед теруччу онотторуохпун багарабын ханна суруйабыноноруохххун сеп дуо
мин, манна 13.12.2015с. Көр сот.тел.нүөмэрин.
Краевед, дорообо, Байаҕантай улууһун тэриллиитин, ыһыллыытын даталарын билэриҥ буолаарай?
Ыйытааччы, суох билбэппин.Ыһыллыыта быһа холоон 1930сыл диэки ини.Оройуоннааһын саҕана Уус-Алдаҥҥа,Тааттаҕа,Томпоҕо,Өймөкөөҥҥө араҕыстаҕа.
Өссө Хаҥалас нэһ. Танда аҕатын ууһа,Уус-Алдаҥҥа,Алдан аҕатын ууһа Тааттаҕа киирбиттэр.
1768сыл 100 ааспыт дьоннор бааллар,ол аата 1668сылга диэри төрөөбүттэр.
Былыр улахан ыал 40-70 киһилээх буолар.Аҕалара,ийэлэрэ,7 -8 уоллара,кийииттэрэ,сиэннэрэ,хос сиэннэрэ.Орто ыал15-39 киһилээх буолар.Биир ыал орто кээмэйэ:6-7 киһи буолар.Былыр оҕо өлүүтэ наһаа үрдүк,3 саҥа төрөөбүт оҕоттон,биирэ өлөр.Онон саха дьахтара элбэхтэ төрөөн,саханы элбэттэҕэ.
1934с.оройуон киинэ-Томтортон,Оҕуруокка көһөр буолбут,райком секретара-Барашков Николай Николаевич ыҥырыытынан,Бүөтүр уус(Пестряков Пётр Иванович,1 Өлтөх нэһ.) 1934с. күһүнүгэр Томторго көһөн киирэр.
Бастаан Томторго тубдиспансер дьиэтин туттарар,оһоҕун бэйэтэ оҥорон үлэҕэ киллэрэр.1935с.оройуон киинин
тутуу саҕаламмыт.Манна хас нэһилиэк аайыттан,түһээн түһэриллэн,баһаам элбэх,үрдүк хаачыстыбалаах ,бэрэбинэ
таһыллыбыта.Бүөтүр уус хас нэһилиэк аайыттан,уус дьону талан,биригээдэ тэринэн,күргүөмнээх тутууну саҕалыыр.
Баатаҕайтан-Тихон Румянцевы,Тэбииктэн-Иван Сивцевы,Найахыттан-Иван Гоголевы(Дыргыабай),бэйэтин тула
түмэн,оройуон киинигэр 2этээстээх оскуоланы туттарбыта.1936с.Томтортон ,райсовет 2 этээстээх дьиэтин,
Оҕуруокка көһөрөн үлэҕэ кииллэрбитэ.Ити курдук Бороҕон-Уус-Алдан киинэ буолбута.
Былыр улахан уу аттыгар олохсуйбаттар эбит.Ол иһин Мүрү кытыытыгар олохсуйдахтара.
Мас Мэхээлэ 1875 сыллаахха нэһилиэгэр кинээстии сылдьыбыт.
Күүстээх Уйбаан(Александров Иван Яковлевич) 1871-1931с.с үөскээн сылдьыбыт.Аҕата-Салҕа Дьаакып,эһэтэ-Бахчыкы
Сэмэн диэннэр.Дьэ,бастаан Күүстээх уол диэн аатыра сылдьыбыт.Ол маннык24-25 сааһыгар,1 Өспөх Бөрөлөөҕөр, мунньахха дьоннор мустубуттар.Онно Жирков Иван(Быччарыыс),Стрекаловскай(Додуон) диэн модьу дьоннор,кинини
хаадьылаан:"Биирдэспитин кытта,мас тардыһан көрбөккүн ээ?"-диэбиттэр.Онуоха кини:"Мин аҥар илиибинэн иккиэҥҥитин кытта тардыһабын.Кыайаргыт биллэр.Онон мин 3 солкуобайбар,эһиги биэс солкуобайда ууруҥ"-диэбит.
Дьэ,маһы тардыһыы буолбут,анарааҥылар,иккиэн туох баарынан түһүтэлии сатаабыттар да,уоллара маһын тутан олорбут,илиитин да хамнаппакка...Дьэ,Күүстээх уол аатырбыт.
Күүстээх уол биирдэ куоракка киирбит,онно биэрэккэ 70 бууттаах куолакал сытар үһү.4-5 киһи ол куолакалы сыһа-соһо
сатаабыттар да,кыайбатахтар.Баһаарга элбэх киһи киирэн,тоҕуоруһан көрөн турбуттар.Кинилэр ортолоруттан Күүстээх
уол хааман тахсыбыт да,икки илиитинэн куолакалы тутааҕыттан харбаабыт уонна иҥнэри анньан кэбиспитДьон аймана
түспүт.Онуоха,Дүпсүн улууһуттан төрүттээх,атыыһыт-Кирилэ Дабыыдап(Спиридонов Кирилл Давыдович),уолу илиититтэн харбаан ылан,сиэтэн илдьэ барбыт.Баран иһэн оҕонньор сэмэлээбит:"Ити куолакалы эн харчыга,көтөҕүөҥ
этэ"- диэбит.Онтон дьиэтигэр аҕалан хоннорбут,өрөбүл күннэргэ уолу илдьэ кэлэн,араас оонньуларга кытыарбыт.Онтон
ылата дьон, Күүстээх Уйбаан диир буолбуттар.
Благодатнай туһунан,30.07.1957с.кулууп аһыллыбыт,сэбиэдиссэй-Павлов Ник.Гавр.Аадырыһа: Уус-Алдан оройуона,
Дүпсүн нэһ."Холбос" Чэриктэйдээҕи кыыл фермата,Благодатнай сэл. диэн эбит.
Уус-Алдан оройуона ,бастаан Аллан Төрдө диэн 1928 сыл оройуоннааһын буолбут.Онно Саҥарар хайа(Сангар),Бахсы,Хара Алдан киирэллэр эбит.Ону наһаа киэҥ,салайарга уустук диэн аччаппыттар.09.01.1930с. Уус-Алдан оройуонун төрүттээбиттэр.1953с. 24 000 кв.км эбит,билигин=18300 кв.км.Оройуон тэриллэригэр 65 000 га ходуһа сирдээх эбит.
48000 сүөһүлээх эбит.
Саха Республикатын күнүнэн !
Эн БОББИ ХАЛЛгын дуо, чахчы. Иннэ дьииллэр дии.
Борисов Алёша. Оспёх этин дуо. Туста сылдьбт. Кыратык
1 Маай күнүнэн!Эйэ.Үлэ,Маай!Сааскы үлэ бырааһынньыгынан!
Никифоров Василий Васильевич-Күлүмнүүр 150 сылынан!
Хабырылла Дьөгүөрэп туһунан суруйуҥ эрэ.
интернеттан дополнительнай доходта оҥостун, таах мээнэ ватсапка буолары буолбаты кэпсэтиэхтээҕэр бу ссылканнан киирэн харчыта оҥостун, мин чиэһинэйинэн эттэхпинэ күҥҥэ 2500 игин тыһыынчаны оҥоробун. кытаатын киррэн туһанын, сымыйа буолбатах
Сураҕа Хабырылла Дьөгүөрэп,бастакы кэргэниттэн уоллаах эбит.Ким билэр суруйуҥ эрэ.
Леонтьев Максим аҕаабыыт туһунан,"Якутск вечерний" хаһыат суруйбута.Онно иккис кэргэнэ-Новгородова диэн ханнык нэһилиэгий? Билэр дьон суруйуҥ эрэ.
Оттон уола тоҕо Леонтьев Василий Никанорович диэний уонна Новгородованы чахчы кэргэн ылбыт дуо?
Надежда, ону билбэтим.Метрическэй кинигэҕэ ,Лөгөй таҥаратын дьиэтигэр(Бээрийэ) 1901 сыл аҕабыыттаабыт.Онно уола-Иннокентий төрөөбүт,кэргэнэ-Анна Фёдоровна диэн суруллубут.
|
madlad
|
{}
|
Олунньу уонна кулун тутар ыйдаа5ы иҺитиннэрии – 2019с. - 25 Июня 2019 - ДОУ "Сардаана"
Вторник, 04.08.2020, 09:06
Главная » 2019 » Июнь » 25 » Олунньу уонна кулун тутар ыйдаа5ы иҺитиннэрии – 2019с.
Олунньу уонна кулун тутар ыйдаа5ы иҺитиннэрии – 2019с.
Олунньу 4 күнугэр биһиги детсад тэрийбит «Счастливое детство» улуус таһымнаах уруһуй күрэҕэ түмүктэннэ. Бастакы миэстэни «Олоҥхо Кэскилэ» детсад иитиллээччитэ Иванова Вика, иккис миэстэни Захаров Ильмар («Родничок» детсад), Артамонов Леня («Кырачаан ымыылар» детсад) ыллылар. «Приз зрительских симпатий» номинация Мордовская Айыынаҕа («Олоҥхо кэскилэ» детсад) тигистэ
Олунньу 5 күнүгэр сыл аайы бэлиэтиирбит курдук детсадпыт төрөөбүт күнүн тэрийдибит. Оҕо сылын чэрчитинэн «Мин таптыыр детсадым» диэн уруһуй выставката оҥоһулунна, оҕолорго көрдөөх-нардаах оонньуулары-күрэхтэри детсадпыт талааннаах артыыстара-клоуннара ыыттылар, хас биирдии группаҕа минньигэс астаах повардарбыт тортары астаан күндүлээтилэр.
Олунньу 12 күнүгэр Февральскай семинар чэрчитинэн биһиги детсад базатыгар улуус таһымнаах семинар-практикум детсад физинструктордарыгар ананан ыытылынна. Биһиги детсад физинструктора Яковлева С.И. сахалыы хамсаныылаах оонньууларга мастер-класс көрдөрдө. Ону таһынан сахалыы остуол оонньууларыгар республика хас да төгүллээх чемпионнара Барашкова Е.И., Иванова Н.Н. бэйэлэрин сатабылларын көрдөрдүлэр, оонньуу быраабылатын быһааран өйдөттүлэр.
Олунньу15 күнүгэр «Великобритания – великая страна» диэн үлэһиттэр ортолоругар ыытыллыбыт акция түмүктэннэ. Акция түмүгүнэн 5700 рб киирдэ уонна «Дьэдьэннэр» английскай группа сайдар эйгэтин хаҥатыыга ананан иитээччигэ Спиридонова М.Р. туттарылынна.
Олунньу 18 күнүгэр Театр сылын көрсө Бэрдьигэстээх оҕо искусствотын оскуолатын театральнай кылааһын оҕолоро (салайааччы Мартынов К.Д.) «Доктор Айболит» остуоруйаны кырачаан оҕолорбутугар көрдөрдүлэр. Көрөөччүлэр олус сэргээн-кэрэхсээн көрдүлэр, үөрдүлэр-көттүлэр.
Олунньу 21 күнүгэр аҕа дойду көмүскээччилэрин күнүгэр анаммыт үгэскэ кубулуйбут строевой маршировка ыытылынна. Манна үс улахан бөлөх оҕолоро кыттыыны ыллылар. Бары тэҥҥэ биир киһи курдук хаамаллара, таҥастара-саптара тэҥэ биһиги иитээччилэрбит, төрөппүттэр ыкса ситимнээхтик үлэлииллэрин көрдөрдө.
Олунньу 22 күнүгэр кыра уонна орто бөлөхтөргө бырааһынньыктааҕы тэрээһиннэр ыытылыннылар. Ол курдук, кырачааннар эҕэрдэ концердара, орто бөлөххө «Пиратский квест в поисках сокровища» күрэх о.д.а. интириэһинэйдик аастылар.
Олунньу 26 күнүгэр Кэптин бөһүөлэгэр ыытыллыбыт Республиканскай военно-патриотическай күрэххэ биһиги детсад о5олорун командата кыттан 1 миэстэни ыллылар уонна «Бастыҥ военнай форма» номинация хаһаайыттара буоллулар. Күрэххэ оҕолору бэлэмнээн уонна салайан илдьэ сырыттылар физинструктор Яковлева С.И., иитээччи Дунаева Р.Е.
Кулун тутар 12-14 күннэригэр детсадпыт психолога Алексеева М.И., иитээччи Семенова Н.И. Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин үлэһиттэрин Форумугар сылдьар үрдук чиэскэ тигистилэр.
Кулун тутар 14 күнүгэр үгэскэ кубулуйбут Үруҥ Уолан күрэх детсад бэлэмнэнии бөлөх уолаттарыгар ыытылынна. Манна кыайыылааҕынан Айсан Протопопов буолла.
Уолаттар эт-хаан өттунэн кыахтаахтарын, тулуурдаахтарын көрдөрдүлэр.
Кулун тутар 15 күнүгэр «Веселая гимнастика» кыргыттара (салайааччылар Яковлева С.И., Дунаева Р.Е.) улуустааҕы «Танцует Горный-2019» күрэххэ кыттан 1кы степеннээх Лауреат уонна «Зрительская симпатия» номинация хаһаайыттара буоллуллар.
Кулун тутар 19 күнүгэр детсад бэлэмнэнии бөлөх кэрэ кыргыттарыгар «Сардаана Куо 2019» күрэх ыытылынна. Кырачаан кыргыттар талааннарын, сыанаҕа чэпчэкитик тутта-хапта сылдьалларын көрдөрөллөрүн таһынан, ыйытыктарга эппиэттээтилэр. Түмүккэ «Сардаана Куо 2019» үрдүк ааты Алексеева Алиссия, «Кэрэчээнэ Куо» - Егорова Дайаана, «Мичийээнэ Куо» - Степанова Дарина, «Талаана Куо» - Колесова Сияна ыллылар.
Просмотров: 63 | Добавил: saina | Рейтинг: 0.0/0
|
madlad
|
{}
|
1941 сыл — Бикипиэдьийэ
(Мантан: 1941 көстө)
1937 1938 1939 1940 — 1941 — 1942 1943 1944 1945
Тохсунньу 22 — Аан дойду иккис сэриитэ: Британия уонна Британия Наассыйаларын Холбоһугун сэриилэрэ Ливия Тобрук куоратын Италия сэриилэриттэн былдьаабыттар.
Олунньу 12 — Ыарыһаҕы аан бастаан пенициллин көмөтүнэн эмтээн үтүөрдүбүттэр.
От ыйын 10 — Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Смоленскайдааҕы кыргыһыы саҕаламмыт.
Алтынньы 16 — Москубаҕа ньиэмэс аармыйата чугаһаабытыгар, үрдүкү салалта Куйбышев куоратыгар кистэлэҥ эвакуациятын кэнниттэн паника саҕаламмыт. Куоракка улахан аймалҕан, анархия буолбут, сүүһүнэн тыһыынча салайар үлэһит дьиэ кэргэттэрин кытары Москубаттан күрээбиттэр. Үс-түөрт хонугунан кытаанах миэрэлэр ылылланнар бэрээдэк олохтоммут, уулуссаҕа байыаннай уонна милиция патруллара тахсыбыттар.
Алтынньы 19 — Москубаҕа осада балаһыанньата биллэриллибит. Паниканы, анархияны, халабыры уонна маассабай дезетирдааһыны тохтотууга кытаанах миэрэлэр ылыныллыбыттар.
Алтынньы 30 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр АХШ бэрэсидьиэнэ Франклин Делано Рузвельт ленд-лиз быһыытынан кыттыгастыы дойдуларга 1 миллиард дуоллардаах көмө оҥорорго дьаһайбыт.
Сэтинньи 7 — Иккис аан дойду сэриитэ: «Армения» диэн госпиталь хараабылы ньиэмэс сөмүөлүөттэрэ тимирдибиттэр. Кырыымтан эвакуацияланан испит 5000 кэриҥэ киһи өлбүт.
Сэтинньи 7 — Москуба кыргыһыытын кэмигэр Кыһыл болуоссакка Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин 24-с сылын бэлиэтиир байыаннай бараат буолбут. Бу бараат сэрии саамай ыарахан түгэнигэр Кыһыл Аармыйа уонна норуот сүргэлэрин көтөҕүүгэ улахан суолталаах буолбута.
Сэтинньи 10 — Кыһыл аармыйа Тихвин аннынааҕы утары кимэн киириини саҕалаабыт.
Сэтинньи 12 — Аан дойду иккис сэриитэ: Москуба аттыгар ол сыл аан бастаан тымныйыы буолбут (−12° C), сылаас таҥаһа суох ньиэмэстэри утары Кыһыл аармыйа хайыһардаах чаастарын бырахпыттар.
Сэтинньи 12 — Аан дойду иккис сэриитэ: сэбиэскэй «Червона Украина» кириэйсэр Севастополь иһин кыргыһыы кэмигэр тимирбит.
Сэтинньи 25 — Финляндия, Румыния, Болгария уонна ньиэмэстэр оккупациялаабыт сирдэригэр баар дойдулар Хорватия, Словакия, Дания Коминтерн утары пакт диэн сөбүлэҥҥэ холбоспуттар. Маны таһынан сөбүлэҥҥэ Япония оккупациялаабыт Кытай сорҕото киирбитэ. Бу сөбүлэҥи бастаан Германия уонна Япония 1936 с. түһэрсэллэригэр Сэбиэскэй Сойууһу утары хайысхалаах этэ, ол иһин "хомуньуус идеологията аан дойдуга тарҕаныытын хааччахтыырга" диэн соруктааҕа, кэлин 1939 с. Германия уонна ССРС ыккардыларыгар атын сөбүлэҥ (Риббентроп-Молотов пакта) түһэрсиллибитин кэннэ, Британияны уонна атын арҕаа дойдулары утары хайысхалана сылдьыбыта.
Сэтинньи 26 — Вице-адмирал Тюити Нагумо хамаандалаах дьоппуон флотун эскадрата Курил арыыларын Хитокаппу (Касатка) хомотуттан Пёрл-Харборга айанын саҕалаабыт.
Ахсынньы 5 — Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр Москуба иһин кыргыһыыга Кыһыл Аармыйа ньиэмэстэри утары кимэн киириини саҕалаабыт.
ССРС-тыын сэриилэһэртэн батымматахтарын иһин Британия Финляндияҕа, Венгрияҕа уонна Румынияҕа сэриини биллэрбит.
Ахсынньы 7 — Дьоппуон Императорскай флота АХШ Гавайитааҕы Перл-Харбор байыаннай баазатыгар соһуччу саба түспүт. Түмүгэр АХШ Чуумпу далайдааҕы флотуттан 4 линкор тимирдиллибит, өссө 4 линкор алдьаммыт, элбэх атын хараабыл кэккэттэн тахсыбыт. Ол эрэн сүрүн күүс — авианосецтар — бу кэмҥэ атын сиргэ баар буолан биэрбиттэр. Бу күн АХШ Дьоппуоҥҥа сэрии биллэрэн Аан дойду иккис сэриитигэр кыттыспыт.
Ахсынньы 8 — Перл-Харборга АХШ флотун урусхаллааһын сарсыныгар Дьоппуон сэриилэрэ Европа импиэрийэлэрин Азиятааҕы холуонньаларыгар биир бириэмэҕэ саба түспүттэр. Ол иһигэр Шанхайдааҕы дойдулар ардыларынааҕы олохсуйууга, Малайзияҕа, Сингапурга, Гонкоҥҥа, Таилаҥҥа уонна Филиппиныга. Өссө биир нэдиэлэнэн Голландия Ост-Ииндийэтигэр (Индонезияҕа ) сэриинэн барбыттара. Түөрт сылынан Аан дойду иккис сэриитигэр Дьоппуон кыайтарбытын кэннэ колонизатордар ити дойдуларга төннө сатаабыттара да кыаллыбатаҕа.
Ахсынньы 9 — Елец уонна Венев куораттар ньиэмэстэртэн босхоломмуттар.
Ахсынньы 11 — Германия уонна Италия Америка Холбоһуктаах Штааттарыгар сэриини биллэрбиттэр. АХШ эмиэ сэриини биллэриинэн хоруйдаабыт.
Польша Дьоппуон импиэрийэтигэр сэриини биллэрбит.
Ахсынньы 12 — Солнечногорскай уонна Сталиногорскай ньиэмэстэртэн босхоломмуттар.
Ахсынньы 25 — Керчь-Феодосия десаан эппэрээссийэтэ саҕаламмыт.
Ахсынньы 27 — билиэнтэн босхоломмут Кыһыл Аармыйа сулууспалаахтарыгар анаан сүүмэрдиир лааҕырдары оҥорор, кинилэр истэриттэн үспүйүөннэри уонна дезертиирдэри булар туһунан № 1069сс нүөмэрдээх ГКО уурааҕа тахсыбыт.
Ахсынньы 29 — Феодосия куоракка сэбиэскэй десант түһэриллибит.
Прокопьев Прокопий Яковлевич (Чуукаар) — саха суруйааччыта, тылбаасчыт.
Тохсунньу 5 — Хаяо Миядзаки — дьоппуон аниме режиссёра, продюсер, сценарист, суруйааччы уонна мангака.
Тохсунньу 12 — Кейметинов Василий Спиридонович — Баргачан, эбээн поэта, суруйааччыта, тыл үөрэҕин билимнэрин кандидата.
Олунньу 7 — Кондрашова-Доброскок Галина Андреевна, А. С. Пушкин аатынан Государственнай Нуучча драматическай театрын артыыһа, СӨ норуодунай артыыһа.
Олунньу 17 — Томилова Раиса Ивановна, Социалистическай Үлэ Геройа.
Олунньу 16 — Ким Чен Ир — 1994—2011 сылларга Хотугу Кэриэйэ басхана.
Олунньу 27 — Оконешникова Анастасия Петровна, уйулҕа үөрэҕин билимнэрин доктора, Хотугу Илин Федеральнай Университет профессора.
Кулун тутар 6 күнүгэр Бүлүү улууһун Кыргыдайыгар Алексеев Иван Егорович — Хомус Уйбаан, тыл үөрэҕин билимнэрин доктора, РФ уонна CӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СГУ профессора.
Кулун тутар 21 — Григорьева Люлия Николаевна, Саха Сирин ил уонна уобсастыба диэйэтэлэ.
Муус устар 7 — Федоров Афанасий Семенович, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
Бэс ыйа — Поликарпов Егор Михайлович — саха биллиилээх мелодиһа.
Бэс ыйын 22 — Харитонов Павел Николаевич — Ойуку, поэт, прозаик, литератураны ырытааччы.
Балаҕан ыйын 30 — Мыреева Анастасия Никитична, тыл үөрэҕин билимнэрин доктора.
Алтынньы 28 — Светлана Николаева — 1986-1991 сылларга Саха АССР култууратын миниистирэ, СӨ народнай хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ социальнай сулууспатын туйгуна, Амма улууһун Ытык олохтооҕо.
Сэтинньи 15 — Гоголев Анатолий Игнатьевич, этнограф, история билимнэрин доктора.
Ахсынньы 29 — Абый нэһилиэгин Муҥурдааҕар Николай Соломов — 1998 с. Ил Түмэн бэрэстэбиитэллэрин палаататын бэрэстээтэлэ, Арассыыйа Федеральнай Мунньаҕын Сүбэтигэр Саха Сириттэн чилиэнэ, 2003—2005 сс. — Ил Түмэн үһүс ыҥырыытын бэрэстээтэлэ.
Ионова-Андросова Мария Николаевна (1864—1941), олоҥхоһут, ырыаһыт.
Абрамов Николай Алексеевич — Кынат (1868—1941), биллиилээх олоҥхоһут.
Олунньу 11 — Эмануил Ласкер (1868 төр.), ньиэмэс саахыматчыта уонна математига, саахымакка аан дойду иккис чөмпүйүөнэ (1894 сылтан 1921 сылга диэри).
Атырдьах ыйын 31 — нуучча поэтессата Марина Цветаева
Алтынньы 9 — Романов Никон Семенович, саха маҥнайгы учуонайдарыттан биирдэстэрэ.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=1941_сыл&oldid=380925»
Последний раз редактировалась 15 Ыам ыйын 2022 в 11:36
Бу сирэйи бүтэһигин 11:36 15 Ыам ыйын 2022 уларыппыт.
|
madlad
|
{}
|
Акционеры «Ростелекома» одобрили дивиденды и избрали новый совет директоров | Новости партнеров | АиФ Белгород
1. Кирилл Александрович Дмитриев ;
2. Антон Андреевич Златопольский ;
3. Сергей Борисович Иванов ;
4. Андрей Леонидович Костин;
5. Михаил Эдуардович Осеевский;
6. Вадим Викторович Семенов;
7. Антон Алексеевич Устинов;
8. Николай Викторович Цехомский;
9. Дмитрий Николаевич Чернышенко;
10. Елена Владимировна Шмелева;
11. Алексей Андреевич Яковицкий.
1. Игорь Вячеславович Беликов ;
2. Павел Владимирович Бучнев;
3. Валентина Федоровна Веремьянина;
4. Андрей Николаевич Канцуров;
5. Михаил Петрович Краснов ;
6. Андрей Григорьевич Семенюк;
7. Анна Викторовна Чижикова .
|
madlad
|
{}
|
Өрүс порда «Старвей» хампаанньаҕа холбосто — Эдэр Саас
· - Айан суола - Олох-дьаһах
Сэтинньи 15 күнэ, 14:13, 2017
Сэтинньи 2 күнүгэр «Дьокуускайдааҕы өрүс порда» уонна «Старвей» хампаанньалар холбоһор дуогабардарыгар илии баттанна. Онон «Дьокуускайдааҕы өрүс порда» атын бас билээччилэннэ.
Экспертэр этэллэринэн уонна саҥа хаһаайын сабаҕалааһынынан, икки улахан хампаанньа баайдарын-дуолларын, үптэрин-харчыларын биир сиргэ түмүүлэрэ Иркутскай уобаласка уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр өрүс тырааныспара сайдыытыгар улахан төһүү күүһүнэн буолуоҕа. Уунан таһаҕаһы тиэйии түргэтиэ, өрүһүнэн сырыы табыгастаах буолуоҕа. Ол эрээри салалта кэҥээбитинэн сибээстээн, уунан сырыыга уларыйыылар тахсыахтарын сөп. «СӨ Тырааныспарын уонна суол хаһаайыстыбатын министиэристибэтин өттүттэн өйөбүл суох буоллаҕына, пассажирдары таһыыга харгыстар үөскүөхтэрин, маршруттар тохтотуллуохтарын сөп,»- диэн «Дьокуускайдааҕы өрүс порда» хампаанньа дириэктэрэ Радий Васильев бэлиэтээн эттэ. Ол курдук, «хампаанньаҕа үп киллэрбэт маршруттарынан» Дьокуускай — Алдан, Дьокуускай — Эдьигээн уонна Дьокуускай — Өлүөхүмэ маршруттар буолаллар. Аллараа Бэстээххэ туорааһын киирсибэт.
Владимир Кожокарь, «Старвей» хампаанньалар бөлөхтөрүн дириэктэрэ:
— Хампаанньаларбыт холбоспуттарын түмүгэр Өлүөнэ өрүһүнэн навигация табыгастаахтык барыаҕа. Маннааҕы өрүс тырааныспарынан дьарыгырар кыра уонна орто тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлэстэхпитинэ, дьон-сэргэ уу айанынан туһанарыгар барыстаах буолуоҕа.
«Дьокуускайдааҕы өрүс порда» иркутскайдар илиилэригэр киирдэ
навигация РадийВасильев речпорт
Комментариев к записи Өрүс порда «Старвей» хампаанньаҕа холбосто нет
|
madlad
|
{}
|
Киһи-аймах бас билиитэ — Бикипиэдьийэ
Киһи-аймах бас билиитэ
Киһи-аймах бас билиитэ (Public Domain, Обще́ственное достоя́ние) — ааптар үп көрдүүр бырааба бүппүт эбэтэр олоччу суох айымньылар бөлөхтөрө. Сороҕор киһи-аймах бас билиитинэн патеннарын болдьоҕо бүппүт айыылары (изобретения) ааттыыллар. Киһи-аймах бас билиитигэр киирбит айымньылары ким баҕарар тарҕатар уонна көҥүл туһанар кыахтаах.
Киһи-аймах бас билиитигэр киирбит айымньылары ханнык баҕарар киһи ааптарга үп төлөөбөккө туһаныан сөп. Ол гынан баран ааптар бу айымньыны айбыта, аата-суола куөмчүлэниэ суохтаах, ааптар үтүө аата харыстаныахтаах уонна көмүскэнэр бырааптаах.
Киһи-аймах бас билиитигэр көһүү болдьоҕо уонна бэрээдэгэ араас дойдуларга тус-туспалар. Арассыыйаҕа Киһи-аймах бас билиитэ буолбут айымньы АХШ-ка өссө ааптар быраабынан толору көмүскэниэн сөп, эбэтэр төттөрүтүн АХШ-ка Киһи-аймах бас билиитэ буолбут айымнь Арассыыйаҕа өссо да оннук буола илик буолуон сөп. Европа үгүс дойдуларыгар киһи-аймах бас билиитигэр ааптар өлбүтүн эбэтэр айымньы киэн эйгэҕэ тахсыбыта 70 сыл ааспытын кэннэ көһөр.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Киһи-аймах_бас_билиитэ&oldid=280870»
Последний раз редактировалась 8 Кулун тутар 2013 в 21:21
Бу сирэйи бүтэһигин 21:21 8 Кулун тутар 2013 уларыппыт.
|
madlad
|
{}
|
Ольга Балабкина: "Ыалдьааччы ахсаана төһө да аҕыйаатар, сэрэхтээх буолууну намтатар сыыһа!" - Эдэрсаас – сахалыы сонуннар – новости на якутском языке
Ольга Балабкина: «Ыалдьааччы ахсаана төһө да аҕыйаатар, сэрэхтээх буолууну намтатар сыыһа!»
СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Балабкина, олунньу 10 күнүгэр Суһал ыстаап брифинин ыытта.
Суһал ыстаап салайааччытын солбуйааччы биллэрбитинэн, ааспыт күҥҥэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 81 киһи саҥа коронавируснай инфекциянан сутуллубут. Олортон 34 киһитэ киин куорат олохтоохторо. Мииринэй улууһугар 14 саҥа ыарыһах көстүбүт, Томпоҕо 12 түгэн бэлиэтэммит. Атын улуустарга 5 киһи иһинэн ыарыы түгэннэрэ бэлиэтэммиттэр. Уопсайа 13 улууска коронавируһунан сыстыһыы бэлиэтэммит, атын улуустарга нэдиэлэ кэриҥэ, сорохторго уон күнтэн ордук, ыарыы сибикитэ көстүбэтэх.
— Ыарыы тэтимэ төһө да намтаатар, сэрэхтээх буолууну намтатар олох сыыһа — диир Ольга Валерьевна, — хааччахтары уһулуу эрэгийиэммит уратыларын учуоттаан ыытыллыаҕа.
Бүгүҥҥү күн ордук сэрэхтээх түгэнэ — ыраах сытар сэлиэнньэлэргэ ыарыы сибикилэрэ көстүүтэ. Томпо, Уус Майа, Өймөкөөн, Өлүөхүмэ улуустарын ыраах сытар дэриэбинэлэригэр, ыарыы туруоҕуттан коронавируска сутуллуу бэлиэтэммэтэх сирдэригэр саҥа ыалдьыбыт дьон көстүбүттэр. Суһал ыстаап бу сэлиэнньэлэри хонтуруолга ылбыт.
Вакциналааһын тэтимин түһэрбэккэ барарын бэлиэтээн эттэ, элбэх киһи быһыы иккис түһүмэҕин ааһан эрэр эбит. Ольга Балабкина кырдьаҕас дьону волонтердарга эрийэн, көмөлөһүннэрэн быһыыны ыла тиийэллэригэр ыҥырда.
Педагогтары вакансия онлайн дьаарбаҥкатыгар ыҥыраллар
Үөһээ Бүлүү күнүгэр аэропуорт дьиэтэ үлэҕэ киллэрилиннэ
|
madlad
|
{}
|
Күннээҕи түбүктэн иллэҥ буолуохпут эрэ кэрэх, кэпсэтэр кэпсэтиибит тура сыстаганнаах дьаҥ туһунан буолла. Ону-маны аахпыта, ол-бу сураҕы истибитэ буола-буола, бэйэ икки ардыгар бу ыарыы хаһан бүтүөн сөбүн сабаҕалыыбыт. Онтон чараас эйгэлээх, айылҕалаах дьон манна туох санаалаах эбиттэрий? Кинилэри кытта кэпсэтиибин сурукка тистим.
Домнуура: “Ыарыы иккис сүүрээнэ муора долгунун курдук улахан буолан көстөр”
Көрбүөччү, сүтүгү булааччы Пелагея Захарова-Домнуура айаннаан иһэр эбит. Айанын быыһыгар кылгас кэмҥэ хоруйдуу түстэ:
– Мин санаабар, хаҥас туһаайыыттан кэлбит ыарыы. Улахан, кырдьаҕас ыарыы. 60-чалаах киһи саҕа саастаах диэн көрөбүн. Нууччалыы, дьобуруопалыы мөссүөннээх курдук. Дьон сиэрэ-майгыта алдьанна. Бэйэ-бэйэҕэ харыстабыллаах сыһыан мөлтөөтө, арахсыы элбээтэ, бэйэ иннин эрэ көрүнүү буолла. Таҥнары тардыы, аат былдьаһыы да баар. Уопсайынан, билигин уустук кэм кэлэн турар. Таас саҕа хайаҕа кэлэн иннэн турабыт. Ону мүччү түһүөхпүтүн наада. Ыарыы билигин тохтуур санаата суох. Аан дойдуну барытын сутуйда. Икки атахтаах кутталга олорор буолла. Сүрэҕэлдьээбэккэ илиини суунан иһэрбит, куһаҕаны санаабакка, чөл-чэгиэн куттаах-сүрдээх буоларбыт наада. Сөбүгэр сэрэнэр ордук. Олус уйан, куттаҕас киһи кэбирэх буолар. Оннук киһини ыарыы түргэнник булар. Итэҕэйбэт да дьон баар. Бу – докумуоҥҥа эрэ суруллар сымыйа ыарыы буолбатах. Дьиҥ-чахчы баар ыарыы. Сылаабайдыыр, тымныйар түгэҥҥэ охсон таһаарыан сөп. Өр соҕус барар чинчилээх. Иккис долгун кэлиэ. Муора долгунун курдук улахан буолан көстөр. Дириҥник ыалдьыбыт киһи, хомойуох иһин, кыайан өрүттүбэт ыарыыта. Хааччаҕы уһуллахтарына даҕаны, харыстана сылдьаргытын умнумаҥ. Элбэх дьон тоҕуоруһар сириттэн туттунуҥ. Айылҕаҕа, салгыҥҥа чугас буолуҥ. Айылҕа ыраастыыр күүстээх. Сахалыы иҥэмтэлээх аһы аһааҥ, күнтэн күүс-уох ылыҥ. Саха киһитэ тулуурдаах. Ол хааммытыгар баар. Онон, бу уустук кэми этэҥҥэ мүччү көтүөхпүт диэн эрэбин.
Хоту Күннэй: “Айылҕабыт быыһыыр кыахтаах”
Күннэй Дьяконова-Хоту Күннэй – айылҕалаах эмчит:
– Коронавирус диэн уруккутан баар ыарыы. Сэттис кылааска үөрэнэ сырыттаххына, биология уруогар үөрэппиппитин өйдүүбүн. Билиҥҥи дьаҥ киэбэ-халыыба атын. Химиянан уларыйан, атыннык мөссүөннэнэн, дьүһүн кубулуйан кэлбит. Бу балаһыанньа кэккэ уруккулуу олохпут тохтуоҕа. Атын олох кэлэн эрэр. Дьон бэйэ-бэйэтигэр сыһыана уларыйыаҕа, сэрэхтээх буолуоҕа. Түргэнник итэҕэлгэ киирэн биэриэ суоҕа. Айар буоллахха, үчүгэйи эрэ айыахха наада. Куһаҕаны айан, оҥорон таһаардахха, икки төгүл охсуулаах буолар. Биһигини бу уустук кэмҥэ айылҕабыт быыһыыр, өрөһүйэр кыахтаах. Уубут, салгыммыт, оппут-маспыт. Саха барахсан айылҕа оҕото буоллаҕа. Бу ыарыныы икки долгуннаах диэн көрөбүн. Иккис долгуна биһиги дойдубутугар кыһын тоҥоруу саҕана кэлэр сибикилээх. Дьон ону эрдэттэн билэн олоруоҕа, бэлэмнээх көрсүөҕэ. Сыл кэриҥэ спираль курдук эргийэ көтө сылдьыаҕа. Бачча күүстээх ыарыы иһэр эбэтэр төттөрүтүн намыраан кэлиэ диэн быһа-бааччы этэн кэбиспэппин. Ыарыы аата ыарыы. Туох үчүгэйдээх буолуой?!
Кулан: “Кыһын намырыа”
Александр Артемьев-Кулан, саха төрүт култууратын, үгэһин тарҕатааччы, алгысчыт.
– Бу ыарыы туһунан туох санаалааххыный?
– Өр кэмҥэ дьиэҕэ хаайыллан, харантыыҥҥа олорон, дьон кэлин сылайа быһыытыйда быһыылаах. Сиҥҥэ түһүү баар диэн көрөбүн. Улахан куораттарга дьон соччо-бачча харыстаммат буолбут. Истэн-кэпсэтэн биллэххэ, ыалдьан баран үтүөрбүт да киһи элбэх эбит. Хроническай ыарыылаах, сааһырбыт дьоҥҥо кутталлаах ыарыы. Синигэр түһүү уопсай сүүрээнигэр оҕустарбакка эрэ, сэрэнэн сылдьаллара ордук. Тыҥа диэн тыынар уорган. Көҥүлү көрдөрөр уорган буолар. Ис көҥүлү. Тыынар уорганын үлэтэ мөлтөх буоллаҕына, киһи көҥүлэ бааллан, санаата ооонньоон, муунтуйан барыан сөп. Киһи ис көҥүлүн туораттан ким да кыайан күөмчүлүүр, быһар кыаҕа суох. Бэйэҥ бэйэҕиҥ салайынарын наада. Онон, бэйэни көрүнэ, санааны түһэрбэккэ, кутү-сүрү аймаабакка сылдьар ордук. Айылҕаҕа дьаҥ элбэх. Уоспаттан, чуматтан, “испанкаттан” төһөлөөх киһи өлбүтэй...
– Эн санааҕар, бу ыарыы соруйан айыллан оҥоһуллубут ыарыы дуу эбэтэр, этэллэрин курдук, хамсыыр-харамайтан тарҕаммыт дуу?
– Туох барыта айылҕаттан көҥүллээх эрэ буоллаҕына, тарҕанар, киэҥ эйгэни сабардыыр. Дьон соруйан айан тарҕаппыт да буоллаҕына, ол аата айылҕа ону көҥүллээбит диэн өйдүөххэ сөп. Көҥүлүн биэрбэтэҕэ эбитэ буоллар, хайдах да гыммыттарын, тугу да айбыттарын иһин кыайан тарҕаныа суоҕа этэ. Онон соруйан оҥоһуллубут дуу, оҥоһуллубатах дуу ыарыы буолара суолтата суох. Дьону үөрэтэргэ, уларытарга, сиргэ чугаһытарга айылҕа көҥүллээбит диэн өйдүүбүн.
– Хамсык хаһан букатыннаахтык араҕыай?
– Бэйэ-бэйэбитигэр харыстабыллаах сыһыантан эмиэ улахан тутулуктаах. Симмитигэр түстэхпинэ, уһатан-кэҥэтэн кэбиһиэхпитин сөп. Ис култуурабытыттан эмиэ тутулуктаах. Сылы сыллаан барыа суоҕа дии саныыбын. Күһүн иккис сүүрээн кэлиэҕэ. Ол кэннэ кыһын диэки намыраан барыаҕа.
– Туох дьайыылаах буолуой?
– Биһиги биир уопсай улахан систиэмэҕэ олоробут. Онон дойдубутун туохха оҕустарар да, онно биһиги эмиэ таарыллабыт. Бу ыарыы киһи ис туругар дьайыылаах буолуо. Икки атахтааҕы айылҕаҕа чугас оҥоро сатыыр. Бу балаһыанньаттан элбэх киһи тыаҕа таласта. Тыа сиригэр дьиэлээх-уоттаах, астаах-үөллээх буолар үчүгэй эбит диэн санааҕа аҕалла. Араас уустук быһыы-майгы, улахан хамсааһын буолан хаалар түгэнигэр сири кытта ситимнээх, экэнэмиичэскэй өттүнэн бэйэбитин хааччынар кыахтаах буоларбыт наада. Цивилизацияны наһаа күүстээх дии саныыбыт. Ис дьиҥэр киирдэххэ, оннук буолбатах. Куйаар ситимин үйэ-саас тухары баар буолуоҕа диибит. Күн уота хамсаан, биир күн эмискэ мэлис гынан хаалыан эмиэ сөп. Дойду, өрөспүүбүлүкэ, ыал таһымыгар эмиэ хааччыллыылаах буоларбыт кэм ирдэбилэ буолла. Уопсайынан, бу ыарыы сиртэн тэйимэҥ диэн эттэ. Айылҕа тургутан көрдө. Өссө да тургутан көрүөн сөп. Дьиҥэ, Саха сирэ уһун үйэлэнэргэ, сөбүгэр көрүнэн сырыттахха, доруобайаны тупсарарга табыгастаах дойду. Салгына ырааһа, айылҕата үчүгэйэ. Биир сиргэ хааллан, олорон хаалымыахха эрэ наада. Оннук киһини айылҕата сабан кэбиһэр. Онон, сахам дьоно, салгыҥҥа сылдьыҥ, хамсаныҥ, сиртэн тэйимэҥ.
Сырдык: “Харчы иччилэммит сирин буулуур ыарыы”
Биоэнергетик Алексей Божедонов-Сырдыктыын кэпсэтиибин ааҕыҥ.
– Сыстыганнаах дьаҥ хаһан тохтуо дии саныыгыный?
– Үс сыл тухары барыа. Сотору өссө иккис сүүрээн кэлиэҕэ. Дьон духуобунай култуурата намыһаҕыттан ыарыы үөскээтэ. Үрдүк айыылар айан ыыттылар. Дьаҥ духуобунастара намыһах, харчыга охтубут дойдуларга – Дьобуруопаҕа, Эмиэрикэҕэ – элбэх киһини сутуйда. Онтон таҥараҕа үҥэр, махтанар дойдуларга, холобур, Индияҕа тарҕаммата. Африканы букатын да таарыйбата дииллэр. Бэл, Вьетнамҥа аҕыйах киһи ыарыйда. Харчы иччилээх сири буулуур ыарыы. Киһи үс кутун үһүөннэрин сайыннарыахтаах. Буор куту сайыннарар туһугар эккин-сииҥҥин уһугуннарыахтааххын, хамсаныахтааххын, хаамыахтааххын. Салгын кут – аура. Ийэ куту сайыннарарга үрдүкү айыыларга махтаныахтааххын. Көрдөһүү буолбатах, махтаныы.
– Саха сиригэр төһө охсуулаах буолуой?
– Саха сиригэр сымнаҕас соҕустук ааһыа. Өлүү 1 %-ҥа тэҥнэһэр. Тоҕо диэтэххэ, Саха сиригэр харчы аҕыйах. Улаханнык ыалдьар, бараллара чугаһаабыт дьону эрдэлэтэр. Москубаҕа – 7-8 %. Онно элбэх харчы хамсыыр.
– Оннук түгэнигэр улуустарбытын таарыйбат буоллаҕа?
– Тыа сиригэр элбэх харчы суох. Дьон күннээҕинэн аһаан-таҥнан, иитиллэн олорор. Ол иһин таарыйыа суоҕа дии саныыбын. Ковид дьадаҥы дьоҥҥо суох. Духуобунаһы өрө туттахха: хаамтахха, эрчилиннэххэ, махтаннахха – бу ыарыы тыыппат.
Чараас эйгэлээх, айылҕалыын ыкса ситимнээх дьоммут бүгүн-сарсын эрийээр диэн уһата-кэҥэтэ барбакка, судургутук сөбүлэһэ охсон хоруйдуу оҕустулар. Үлэлии-хамсыы, айанныы олороллорун аахсыбакка, санааларын үллэһиннилэр.
Кэпсэтиим түмүгэр бу сүгүн-ааһан араҕан биэрбэккэ буулаабыт сыстыганнаах дьаҥмыт икки долгуннаах эбит диэн өйдөөтүм. Ол күһүөрү-кыһын бу диэки кэлиэх курдук. Иккис долгуну балай эмэ улахан курдук эттилэр. Сорох кэпсэппит дьоммуттан онно төһө киһи ыалдьыан, төһө охсуулаах буолуон сөбүн ыйыппыппар эппиэттииртэн тутуннулар. Айылҕаҕа чугас, сири кытта ситимнээх буоларбытыгар сүбэлээтилэр.
Ыйыталаста Диана КЛЕПАНДИНА.
0 Валентина 17.08.2020 07:43
Дорооболоруҥ,мин улахан сүтүктэнним ,сатаан булбакка утуйбат да буоллум.Миэхэ бука баһалыста сүтүгү булар Домнуура ном.булан биэриэххит дуо? Махтал
|
madlad
|
{}
|
Тыл этилиннэ - ОХ БАРДА - Сахалыы
5 января 10:22 563
төһөннөн көнө сүрүннээх
оччоннон ыраах охсор
Туох барыта БИИР КЭМ хамсыы турар: "Online"
ол тула мөхсөбүт (Дьылҕа)
7. Дьылҕа Тойон
Тыл дьайыыта "Мин эттим - эһиги иһиттигит" диэн этиллэр. Истии кэнниттэн өссө быһаарыы ылыныллар.
МАСОННАР илин саҕахха олорон
быһаараллар үһү диэни
"ХАННА ЭРЭ ДОЙДУ БААР
онно барыта ТАҤНАРЫ үһү"
"Восток - ДЕЛО ТОНКОЕ" дииллэр.
"Восток - ДЕЛО РЕЛИГИОЗНОЕ, САКРАЛЬНОЕ" (Рядовой).
Киһини өйө-санаата салайар. Ол иһин өй-санаа, таҥара үөрэхтэрэ дьоҥҥо туһаны оҥороллор.
Салгын Кут - КӨЙ САНАА
Буор Кут - БАҔА САНАА
Ийэ Кут - ЫРА САНАА
Биһигини туох-хайдах-ханнык САНАА эргийэрин
Салгын Кут - КӨРҮӨХХЭ
Буор Кут - БИЛИЭХХЭ
Ийэ Кут - ӨЙДҮӨХХЭ
киһиэхэ САНАА мээнэ киирбэт
туох эрэ төрүөттээх
"тыл этилиннэ - ОХ БАРДА"
булуута (олохсуйуута, охсуута-күүһэ-уоҕа).
Олох - "ЛОГИКА"
ТЫЛ-ӨС - киһи САНААтын СҮРҮНэ (тутааҕа)
"СОЗНАНИЕ (в начале было СЛОВО)"
САНААЛАРЫ ТЫЛ-ӨС СҮРҮННҮҮР (сүрүннээбит) диэн
Улахан таҥара үөрэхтэрэ "Сначало было слово" диэн этиини тутуһаннар, ким эрэ эппитин үтүктэннэр диктатуралары үөскэтэн сылдьаллар. Сахалыы таҥара үөрэҕэ "Туох барыта икки өрүттээх" диэн айылҕа уларыйан биэрэр тутулугун тутуһарыттан диктатураны үөскэппэт.
С НАЧАЛА (саҕаланыаҕыттан) БЫЛО СЛОВО диэн
эмиэ РЕЛОГИЯ буолар:
Бастакыттан ТЫЛ-ӨС БААР ЭТЭ дииллэрэ
"В НАЧАЛЕ (саҕаланыытыгар, сүрүннэниитигэр) БЫЛО СЛОВО" диэн
"...И СЛОВО БЫЛ БОГ"
ТЫЛ-ӨС СҮРҮННЭЭБИТ (сүрүннэнмит, үөскээбит) диэн
Киһи кыыллартан ураты көрүҥҥэ
Айылҕаҕа үөскүүр тыастартан, дорҕооннортон хомуллан саха тыла үөскээбит. "Палк" диэн куһаҕан түһэр тыаһа буолар. Ол иһин "па" дорҕоон олус куһаҕан. "Па-па" буоллаҕына куһаҕана өссө улаатар. Эр дьон өйдөнөн бу куһаҕан тылынан бэйэлэрин ааттатыа суоҕа этилэр. Бүгүҥҥүттэн ыла миигин маннык куһаҕаннык ааттаама диэтэххэ туолар кыахтанар.
Саха дьоно куһаҕан дьайыылаах "ма", "па" дорҕооннортон босхолоннохторун оҕолору иитиитэ табыллыа этэ.
Аҕа өйө-санаата күүһүрдэҕинэ миигин субу күнтэн ыла аҕа диэн ааттаа диэн оҕотугар этэр кыахтанар.
АЙЫЫ / АНЬЫЫ
КУҺАҔАН / ҮЧҮГЭЙ
АЙЫЛҔА / АБААҺЫ диэни өйдүөхтээх этиҥ
көннөһүн (Салгын Кут)
билин (Буор Кут)
өйдөн (Ийэ Кут)
Киһи барыта итэҕэстээх-алҕастаах-сыыһалаах
салгыы САЙДАР кыахтанар
Саха эр дьоно күүһүрэн, бэйэлэрин билинэн эрэллэр. Куһаҕан дорҕооннор хаһан да уларыйбаттар, куһаҕаннарын оҥоро сылдьаллар, оҕо өйүн-санаатын буорту оҥороллор. "Па" диэн куһаҕан, сириини, сиргэнэри үөскэтэр дорҕоон буолар.
Дьахталлар батталларыгар түбэһэн хаалбыт эрэ дьону босхолуур туһугар уолаттары уонна кыргыттары тус-туспа детсадка, оскуолаҕа үөрэтиини киллэриэххэ.
"Дьахтар кулгааҕынан таптыыр" диэн этии эргэ тахсар дьахталлар уһун тыллаах албынньыттарга, бэлэмнэригэр олоруохтарын баҕалаахтарга киирэн биэрэллэрин элбэттэ. Сайдыылаах буор куттаах, көрсүө, сэмэй майгылаах үлэһиттэр туоратыллар буоллулар.
|
madlad
|
{}
|
Петр Гоголев: Өрөгөй үктэллээх Улуу Кыайыы суолтата хаһааҥҥытааҕар да ордук күүһүрэр | Государственное Собрание (Ил Тумэн) Республики Саха (Якутия)
Эйэлээх олох иһин уоттаах кыргыһыыларга, хаан тохтуулаах киирсиилэргэ биһиги биир дойдулаахтарбыт хорсуннук сэриилэспиттэрэ, Ийэ сири өстөөхтөн босхолуур туһугар сырдык тыыннарын толук уурбуттара. Бу кэмҥэ тыылга Сахабыт сирин дьоно-сэргэтэ килбиэннээх үлэтинэн Улуу Кыайыыны уһансыбыта.
Аан дойду историятын хаамыытыгар сабыдыаллаабыт ыар сүтүктээх уонна өрөгөй үктэллээх Улуу Кыайыы суолтата хаһааҥҥытааҕар да ордук күүһүрэр. Ону биһиги, кыайыылаах көлүөнэ ыччата, мэлдьи өйдүү-саныы сылдьыахтаахпыт.
Эһээлэрбит, аҕаларбыт сырдык ааттара, норуоттарын иннилэригэр оҥорбут өҥөлөрө биһигини барыбытын сомоҕолуур күүстээх. Ол туоһута – Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын ыччата параадка тахсан, хас эмэ тыһыынчанан киһилээх «Тыыннаах полк» холуонналарыгар бэйэлэрин чугас дьонун мэтириэттэрин тутан, үтүө ааттарын үйэтитэн сэлэлии хаамсыыта.
Ил Түмэн сэрии кыттыылаахтарыгар, тыыл бэтэрээннэригэр, ити ыар кэм оҕолоругар, огдооболоругар улахан болҕомтотун уурар, онно олоҕуран, кинилэргэ дьоһуннаах усулуобуйаны тэрийэри өйүүр-үбүлүүр сокуоннары ылынар.
Ытыктабыллаах Сахабыт сирин олохтоохторо! Бу күн кыайыылаах көлүөнэҕэ дириҥ махталбытын биллэрэр, кинилэргэ булгуруйбат санааларын уонна Ийэ дойдуларыгар тапталларын иһин сүгүрүйэр ытык күммүт үүммүтүнэн эҕэрдэлиибин. Эйэлээх олоҕу туойуоҕуҥ, дьоллоох-соргулаах сарсыҥҥыбытын түстүөҕүҥ!
Опубликовано: 8 мая, 2019 - 17:24
|
madlad
|
{}
|
“Айылҕа оҕолоро” уонна бэлиитикэ - Yakutians.com
“Айылҕа оҕолоро” уонна бэлиитикэ
Күн бүгүн Саха сиригэр эрэ буолуо дуо, Арассыыйаҕа бүтүннүүтүгэр даҕаны, бырамыысыланнас сайдыытын аан дойду үрдүнэн утараллар. Биллэн турар, Арҕааҥы дойдулар, соҕурууҥу да, илиҥҥи да “партнердарбыт” Арассыыйа экэниэмикэтэ сайдарын туһугар “таҥараҕа үҥпэттэрэ” биллэр буоллаҕына, саамай күүстээх уонна сэрэхтээх утарсыыны бэйэбит оҥоробут диэххэ наада. Ол үүт-үкчү ураҕас икки уһуктааҕын курдук — үчүгэйдээх даҕаны, куһаҕаннаах даҕаны.
Онуоха анал доктрина баар — экологизм диэн аатырар. Бэлиитикэ идеологията. Ол эбэтэр, бу идеологияны туһанааччылар, глобальнай “сүүлүктэр”, дьону салайар үнүстүрүмүөннэрэ, бырастыы гыныҥ, “муннуларыттан сиэтэр” дөрөлөрө! Экологизм өйдөбүлэ бэрт судургу. Айылҕаҕа, тулалыыр эйгэҕэ, дьоҥҥо-сэргэҕэ, кыылга-сүөлгэ хааппыла да саҕа омсолоох дьайыыта суох олох олоруохтааххын диэн. Саамай үчүгэйэ — тугу даҕаны оҥорбокко (производство), буруо-тараа, сыт-сымар таһаарбакка. Оонньуута суох, сотору утуруктуурбут иһин нолуок төлүүр буолуохпут. Бырамыысыланнас сайдыытын, атом энергиятын, ньиэби-гааһы туһаныыны, ГЭС быһыттарын тутууну уо.д.а. утарыы. Быһата, бэйэҕит билэҕит, бу идиэйэни күн бүгүн “от күөхтэр” (Гринпис) кэрэх оҥостон сылдьаллар.
Истиэххэ үчүгэй баҕайы эрээри, бырамыысыланнаһа суох сотору аччыктаан “иһиҥ адаарыйыан” сөп. Онуоха эбии онтон экология тупсан кэлбэт диэн буолар. Холобур, атом энергиятын кыччата сатаан аччарыһыы түмүгэ хайдаҕый? Дуона суох 4,88% кыччатыыны улахан ситиһии курдук айаатааһын баар эрээри, ону тугунан солбуйбуттарый? Тыал да, күн да генерациятынан, “кукуруза уматыгынан” буолбатах, таас чоҕу оттон будулуппуттар! Былыргылыы таас чоҕу буруолатыы 30,3% үрдээбит. Онон төһөнөн энергетика хат сөргүтүллэр тыкпаларын (воспроизводимые источники энергии — ВИЭ) диэҥҥэ көһө сатыыбыт да, билиҥҥитэ, былыргыга төннөр эбиппит. Оттон кумааҕы оҥорор собуоттары сабыы, докумуон эргиирин барытын “сыыппараҕа” көһөрүү туохха тиэрдибитий? “Электроннай мусор” диэн баар эбит, туохха кыайтарбат, хаһан да сытыйбат-ымыйбат бөх. Билигин онтуларын Африкаҕа, акыйаан арыыларыгар мунньа сыталлар.
“Айылҕа оҕотун” айылгыта
Айылҕа баайа күн бүгүн үксэ кыра-хара омуктар дойдуларыгар баар. Этэргэ дылы, “айылҕа оҕолорун” сирдэригэр. Африка, Аан Илин, Сибиир уонна Саха сирэ… Экологизм идеологията ол быһыытынан олус судургу: туох барыта айылҕаны кытта сибээстээх. Киһи уонна айылҕа. Айылҕа өстөөҕө — киһи. Бүттэ, атын туох да суох! Айылҕа оҕолоро, барытын утарыҥ, эһигини сии сатыыллар диэн.
Бу ааспыт үйэ 70-с сылларыгар, тоҕо эрэ Африкаҕа, Аан Илиҥҥэ эбэтэр Сибииргэ буолбакка, Арҕааҥы дойдуларга үөскээбит идеология. Колониялартан сир баайын хоро таһыыны тугунан солбуйбуттарай? Дуоллары кыһыл көмүскэ “баайыыны” суох оҥорон баран, сир баайын аһаҕастык былдьаан ылбакка, ньуолбардаан ылар албас идеологията. Онуоха эбии конкурент дойдулар күттүөннээҕи оҥорон таһаарбаттарын туһугар охсуһар улуу күүһү үөскэтии. Халлааны “буруолатаҕыт”, экологияны буорту гынаҕыт диэн буолар. Ол эрэн Киототааҕы боротокуолга “сайдыылаах” дойдулартан кимнээх “силлиэхтэрин да баҕарбаттарый”? Аан дойдуну муннуттан сиэтэр АХШ. Ону кытта “кыһыл көмүс миллиард” испииһэгэр сылдьар Канада.
Сахалар, туох да диэбит иһин, төрүөхпүтүттэн “экологизм сиэртибэлэрэ” буолар кыахтаахпыт. Айылҕа оҕолоробут дэһэбит. Ол иһин барытын утарарга бэлэммит. “Айылҕа” диэни иһиттибит да эһэ барааҕын курдук сохсос гына түһэбит. Харчы хантан кэлэрин өйдүүргэ дылыбыт да буоллар…
Экологизм уонна судаарыстыба
Иккис өттүнэн көрдөххө, айылҕабытын туох туһугар туран биэрэбитий? Урут, сэбиэскэй былаас саҕана, барыта өйдөнөр этэ. Хас биирдии ньиэп-гаас вышкатыгар, хас биирдии көмүс хостуур артыалга, хас биирдии собуокка-фабрикаҕа, оҥорон таһаарар эбийиэккэ барытыгар бука бары кыттыгастаах этибит уонна онтон дивиденд ыларбыт – босхо үөрэхтээһининэн, босхо доруобуйа харыстабылынан, кэппиэйкэ тарыыптарынан, босхону үрдүнэн сөмөлүөт билиэтинэн… Оттон билигин туох туһугар? Барыта кэтэх бас билиигэ баар. Ол аата ханнык эрэ “күөх ис” көҥүл дээдэҥниирин туһугар дуо?
Утарсыы сыллата кэҥээтэр кэҥээн иһэр чинчилээх. Ол эбэтэр, муҥур уһугар тиийэн Арассыыйаҕа сир баайын туһаҕа таһаарыы күчүмэҕэйдэнэн иһиэ дуо?
Манна биир эрэ суол баар. Сир баайын — хостоммуту да, хостоно да илиги — барытын национализациялааһын. Туох баара барыта судаарыстыба бас билиитигэр киириэхтээх, ол эбэтэр, бар дьон туһугар үлэлиэхтээх. Оччоҕуна эрэ экологизм идеологията Арассыыйаны утары буолбакка, Арассыыйа туһатыгар үлэлиэн сөп. Онон Саха сирин уопсастыбаннай хамсааһыннара экологияны туруулаһалларыгар, туох-ханнык иннинэ, сир баайын судаарыстыба туһатыгар көһөрөрү модьуйуохтаахтар дии саныыбын.
Предыдущий Миграннар уонна инники кэскил
Следующий Продлен беззаявительный порядок выплат на первого ребенка
|
madlad
|
{}
|
Татьяна Голикова сүбэтэ - Эдэр Саас
Татьяна Голикова сүбэтэ
11:30 23.07.2021 11:40 23.07.2021
Татьяна Голикова РФ Бырабыыталыстыбатын мунньаҕар туох туһунан эппитин манна ааҕыҥ.
Иллэрээ күн Владимир Путин РФ Бырабыыталыстыбатын мунньаҕар кыттыбыта. Онно РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Татьяна Голикова ковид-19 дьаҥын утары ыытыллар үлэ туһунан кылгастык маннык эппитэ:
— Быһыыны ылыы тэтимэ эрэгийиэннэргэ араас. Бүгүн 100 тыһыынча нэһилиэнньэҕэ быһыыны ылбыттар ортолоругар Краснодар кыраайа, Москва, Тула, Ростов, Липецкэй, Смоленскай уобаластар, Хакасия Өрөспүүбүлүкэтэ, Мордовия, Адыгея Өрөспүүбүлүкэтэ, Москва куорат, Чечня Өрөспүүбүлүкэтэ иһэллэр.
Аны вакцинаны оҥорон таһаарыыга тохтоотоххо, оҥорон таһаарааччылар от ыйыгар-балаҕан ыйыгар 67 мөл кэмпилиэги уонна вакцина дозатын эргииргэ таһаарыахтара, ол иһигэр от ыйыгар – 12,7 мөлүйүөнү. Бу кээмэй өссө да быһыыны ыла иликтэргэ уонна хаттаан быһыыны биэриигэ туһаныллыаҕа.
Бастакы быһыы уонна ыалдьыы кэнниттэн хаттаан быһыыны ылыахха сөп дуо дииллэр, өскөтүн антитела таһыма сөптөөх буоллаҕына. Манан сибээстээн этиэхпин баҕарабын, ыытыллыбыт чинчийиилэргэ олоҕуран эттэххэ, коронавируһунан ыалдьыбыт эбэтэр быһыы ылбыт дьоҥҥо иммунитеттара ортотунан алта ый тулуктаһар, 9-12 ыйыгар көмүскэлэ сыыйа мөлтүүр. Онон ыарыы эпидемията үрдүүр кэмигэр Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтэ алта ый буолан баран быһыыныы ыларга сүбэлиир. Бу ыалдьан үтүөрбүт уонна эрдэ быһыы ылбыт дьоҥҥо эмиэ сыһыаннаах. Онтон кэлэктиибинэн иммунитет үөскээтэҕинэ, эпидемия өрө турбат кэмигэр быһыыны 12 ыйга биирдэ ылыахха сөп. Маннык ньыманы Европа дойдулара эмиэ тутуһаллар.
Хамсык туруоҕуттан биһиэхэ 8–800–2000–112 федеральнай “итии линия” үлэлиир. Манна нэдиэлэ аайы 80 тыһыынча киһи эрийэр.
ТУРГУТУК: Саха сирэ уонна Олимпиада
|
madlad
|
{}
|
Бука бары сэрээккэҕэ тахсыахха | КИИН КУОРАТ
Ыам ыйын 18 күнүттэн киин куоракка сарсыардааҥҥы чэбдигирдэр сэрээккэлэр болуоссаттарга, сквердэргэ, дьон сынньанар сирдэригэр ыытыллаллар. Күн бэҕэһээ Ленин болуоссатыгар тиийэн, нэһилиэнньэ төһө сылдьарын, ордук кимнээх кэлэллэрин кэтээн көрдүм.
Ленин болуоссатыгар лоп курдук сарсыарда 7.00 чааска хойутааһына суох тиийдим. Миигин Лыткин Матвей Иванович көрүстэ. Кинини кытта кэпсэттим.
Өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандаларын спортивнай бэлэмнээһинин киинэ Ленин болуоссатыгар эппиэтинэстээхпит. Уопсайа икки инструктор сэрээккэни ыытар – Владимир Ильич Иванов уонна Наталья Егоровна Гоголева.
Дьон истиһэн, ахсааннара кыралаан элбээн иһэр. Маҥнайгы дьарыктарга уонча киһи кэлбит буоллаҕына, билигин сүүрбэччэҕэ тиийдибит. Ордук киин болуоссакка чугас олорор куорат олохтоохторо, ыалдьыттара кэлэн сэрээккэлииллэр, эттэрин-хааннарын уһугуннараллар.
Хааччахтааһын бары миэрэтин тутуһабыт. Болуоссат киэҥ буолан, кэлбит дьон бэйэ икки ардыгар 1,5-2 миэтэрэ тэйиччи туттууну тутуһар. Кэтээн көрдөххө, вакциналаммыт уонна коронавируһунан номнуо ыалдьыбыт дьон сылдьаллар. Ол иһин бу өттүгэр миэрэ тутуһуллар диэххэ наада.
Матвей Иванович, коронавируһунан ыалдьыбыт дьоҥҥо хамсаныы туһата элбэҕэ буолуо?
Оннук! Ыалдьыбыт дьон доруобуйаларын бөҕөргөтөллөрүгэр сарсыардааҥҥы хамсаныылар сүрдээх туһалаахтар. Уопсайынан, билиҥҥи сэрээккэлэр девизтэрэ “Сарсыардаттан бэйэҕин кыай” диэн буолар. Хамсык ыарыы, бары билэрбит курдук, киһи хаанын хойуннаран, атын уорганнарыгар дьайара биллэр суол. Ону биһиги хамсанан, спордунан дьарыктанан эппитин-хааммытын чөлүгэр түһэриэхтээхпит.
Сэрээккэҕэ сылдьыбыт дьон, күнү быһа сэргэхтик, чэпчэкитик сылдьабыт диэн кэпсииллэр.
Дьарыктар хайдах ыытыллалларый?
Дьарыктар комплекснайдык ыытыллаллар. Баҕалаах дьон хаалыктаах хаамаллар, сүүрэллэр уо.д.а. Инструктордарбыт уончалыы сыл уопуттаах дьон, онон нэһилиэнньэҕэ сөптөөх эрчиллиилэри көрдөрөллөр.
Мария Мигалкина, Киин уокурук олохтооҕо, биэнсийэлээх:
— Халлаан сылыйан, сарсыардааҥҥы сэрээккэлэр сөргүтүллүбүттэрэ саамай сөп! Мин чугас олорор буоламмын, сатыы сылдьабын. Инструктордар сүрдээх тэтимнээх хамсаныылары оҥортороллор, киһи күн устата эрчимнээхтик, сэниэлээхтик сылдьар.
Дмитрий Иванович, Киин уокурук олохтооҕо, үлэһит:
— Мин сарсыарда ахсын сүүрэбин уонна манна кэлэн сэрээккэ оҥоробун. Бэйэм быйыл саас дьаҥҥа хаптаран ыалдьыбытым, ол кэннэ спордунан дьарыктанарым элбээтэ. Бачча киэҥҥэ-куоҥҥа, чэбдик салгыҥҥа киһи этин-хаанын хамсатыахтаах. Түгэнинэн туһанан, куорат дьонун барыгытын спордунан дьарыктаныҥ диэн ыҥырабын.
Сарсыардааҥҥы сэрээккэ киһи иммунитетын бөҕөргөтөр, туругун тупсарар. Онон, куорат олохтоохторо, бары тутуспутунан доруобуйабытын чэбдигирдэр туһуттан сэрээккэлиэххэ, сарсыардаттан эппитин-хааммытын уһугуннарыахха.
|
madlad
|
{}
|
Хомойуох иһин, Саамай сүрүн Ыһыахпыт - аар-саарга аатырбыт Туймаада ыһыаҕын аҥардас Итэҕэл эрэ Ыһыаҕа диир кыахпыт суох буолла. Ол курдук, холобур, 2018 сыллааҕы Туймаада ыһыаҕа П.А.Ойуунускай үбүлүөйүгэр, оттон быйылгыбыт - Сомоҕолоһуу уонна Ыаллыы сыһыан сылыгар ананна.
Иккис курдук, Ыһыах ыйааҕынан ыйыллыбыт кэмигэр - бэс ыйын 21 күнүгэр ыытыллыбат. Бэс ыйын 21 күнүгэр Күн саамай уһаан, Үрдүк Айыылар Сиргэ саамай чугаһаан турар кэмнэрин, Ыһыах күнүнэн уонна өрөбүлүнэн биллэрэр анал Ыйаах тахсыыта, саамай сөптөөх дьаһал этэ.
Онон Сиртэн ыраатан, көхсүлэринэн буолбут Үрдүк Айыыларга анаан Алгыс этиитэ, ый бүтэһигэр, кылгаан, намтаан иһэр Күнү көрсүү сиэрэ туома ыытыллыыта билигин, суолтатыгар эрэ, шоу курдук, ыытыллар диэххэ сөп.
Ити үөһээ эппиттэргэ олоҕуран, атын туох да кыттыгаһа суох Айыы Тойон Таҥараҕа, Үөһээ Үрдүк Айыыларга уонна Сирдээҕи Айыыларбытыгар - Иччилэргэ эрэ анаммыт,Таҥарабыт, Айыыларбыт сиргэ саамай чугаһаан турар, Күн муҥутаан уһуур күнүгэр - Бэс ыйын 21 күнүгэр Таҥараианство Ыһыаҕын ыһар сөптөөҕө көстөр. Оччоҕо этэр Алгыспыт чопчу түргэнник Айыы Тойон Таҥараҕа тиийиэҕэ, Айааччыбыт биһигини үтүө хараҕырнан көрүөҕэ. Сирдээҕи Иччилэрдиин, Аар Айылҕабытыныын алтыһыахпыт. Сыл саамай кылгас түүнүн, Муҥутаан уһуур Күн тахсыытын уруйдаан көрсүөхпүт.
Таҥараианство Ыһыаҕа Туймаада ытык Ыһыаҕын солбуйбат. Саха барыта Таҥараианство итэҕэлин ылыннаҕына даҕаны, Туймаада Улуу Ыһыаҕа ыһыллыбытын курдук ыһылла туруоҕа.
Сылтан-сыл аайы Айыы Тойон Таҥараны итэҕэйээччи элбээн, Таҥараианство итэҕэлин ыһыаҕа чэчирээн, сайдан иһиэҕэ.
|
madlad
|
{}
|
Саха сиригэр хаарбах туруктаах дьиэттэн көһөрүү түргэтиэҕэ — НВК Саха
Саха сиригэр хаарбах туруктаах дьиэттэн көһөрүү түргэтиэҕэ
НВК САХА — Өрөспүүбүлүкэҕэ хаарбах туруктаах дьиэлэри көһөрүүгэ туһаайыллар «Жилье» национальнай бырайыак чэрчитинэн көрүллэр федеральнай бүддьүөттэн үбүлээһинин олоххо киллэрии тиэмпэтин үрдэтии былааннанар. Бу туһунан Ил Дархан уонна бырабыыталыстыба пресс-сулууспата иһитиннэрэр.
«Биһиги иннибитигэр кэлэр 5 сыл иһигэр 1,142 мөлүйүөн кыбадыраатынай миэтэрэ иэннээх — 3,5 тыһыынча хаарбах туруктаах дьиэни көһөрөр үлэни ыытар сорук турар. Графиктан хаалыыны таһаарар кыаллыбат», — диэн өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов эттэ.
Инники көһөрүллэр хаарбах туруктаах дьиэ биир кыбадыраатынай миэтэрэтин сыанатын үрдэтэри ситиһии түмүгүнэн, 2019-2021 сылларга дойду бүддьүөтүттэн эбии 20 миллиард солкуобай үбүлээһин көрүллүбүтэ диэн этиллэр.
Бу быһаарыы Өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн ньоҕуруускатын намтатыа уонна 2012 сыл тохсунньу 1 күнүттэн — 2017 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри хаарбах туруктааҕынан ааҕыллыбыт дьиэлээх дьон үчүгэй хаачыстыбалаах дьиэ ылалларыгар төһүү күүс буолуо диэн бэлиэтэнэр.
|
madlad
|
{}
|
Балаҕан ыйын 7-8 күннэригэр Мииринэй куорат “Юбилейнай” атыы-эргиэн түһүлгэтигэр, “Ситим” медиабөлөх, СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, Мииринэй куорат уонна Мииринэй улууһун дьаһалталарын көҕүлээһиннэринэн, бэһис төгүлүн олохтоох бородууксуйа быыстапка-дьаарбаҥката тэриллээри турар.
Бу тэрээһин дьоһун сыаллааҕын-соруктааҕын, көдьүүстээҕин, итиэннэ дьоҥҥо-сэргэҕэ, бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаарааччыларга биллэ туһалааҕын бу иннинэ буолбут түөрт быыстапка-дьаарбаҥка ырылыччы көрдөрөн, бигэтик дакаастаан тураллар. Тоҕо диэтэххэ, күн бүгүн маннык эрэ түһүлгэлэргэ бырамыысыланнас салаатыгар үлэлээччилэр сибиэһэй, хаачыстыбалаах аһынан-үөлүнэн хааччыллар, оттон Саха сирин улуустарын табаары оҥорооччулара бородууксуйаларын биир кэмҥэ барыстаахтык атыыга таһаарар кыахтаналлар. Ону тэҥэ дьаарбаҥка киин улуустарга хайыы үйэ дьон биһирэбилин ылбыт “Саха сиригэр оҥоһуллубут” (“Сделано в Якутии”) бырайыагы аны өрөспүүбүлүкэ арҕаа улуустарыгар тарҕатарга бигэ тирэҕи үөскэтэр.
“Кыым” хаһыаты уонна “Байдам” сурунаалы көтүппэккэ ааҕааччылар билэр буолуохтаахтар: аан бастакы быыстапка-дьаарбаҥка 2017 сыл кулун тутар 24-25 күннэригэр Мииринэй куоракка ыытыллыбыта. Бу иннинэ ол диэки Сэбиэскэй сойуус ыһыллыаҕыттан ылата олохтоох табаары уонна бородууксуйаны оҥорооччулары ырыынакка улаханнык чугаһаппат этилэр. Бородууксуйа бүтүннүү кэлии буолара. Ол гынан баран, кэм-кэрдии ааһан иһэр, сиэр-майгы уларыйар. Инньэ гынан былырыын саас “Ситим” медиабөлөх, итиэннэ СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ көҕүлээһиннэринэн, аан маҥнайгы быыстапка-дьаарбаҥка тэриллэн, бастакы ыалдьыттарын, атыылаһааччыларын көрсүбүтэ.
Мииринэй улууһугар 35,5 тыһ. кэриҥэ киһи олорор. Саха түөлбэлээн олорор 2-3 улууһун холбообут саҕа. Аны алмаас үлэһиттэрэ төһө хамнаһы аахсалларын туһунан киһи этэ да барбат. Онон, олохтоох аһы-үөлү батарарга, этэргэ дылы, өссө да тыытылла илик “Көмүстээх Клондайк” курдук. Бастакы дьаарбаҥкаҕа тиийбит урбаанньыттар ону илэ харахтарынан көрөн билбиттэрэ, киһи астынар дохуотун аахсан, дьону-сэргэни амтаннаах аһынан хааччыйан, астынан-дуоһуйан тарҕаспыттара.
Олохтоох ас-үөл былдьаһык
Бастакы дьаарбаҥкаҕа үксэ Бүлүү умнаһын улуустарын тэрилтэлэрэ, хаһаайыстыбалара кэлбиттэрэ. Ол курдук, “Сыа Бүлүү” (Бүлүү к.), “Чолбон” (Үөһээ Бүлүү), “Байар”, “Влада” (Ньурба), “Хочо” МУП, “Милк Ас”, “Күндэйэ” (Сунтаар), о.д.а. эрэ кыттыыны ылбыттара. Дьокуускайтан “Мясной двор”, “Сахаагропродукт”, “Туймаада-Агроснаб” ААУо, “Хатастааҕы сибиинньэ комплексата” ХЭУо тиийбиттэрэ. Бу тэрилтэлэр улахан аҥаардара “икки күн устата атыылыахпыт” диэн ааҕынан-суоттанан аҕалбыт бородууксуйалара күн аҥаара эрэ атыыланаат – бүтэн хаалбыта. “Таах сибиэ элбэҕи аҕалбакка” диэн кэмсинэр саҥалар үгүстүк иһиллибиттэрэ. Баҕар, биһиги дьоммут “мииринэйдэр соччо-бачча убаһа этигэр, үрүҥ аска аахайыа суохтара” да диэбит буолуохтарын сөп. Ону баара анараалара: “Оо, жеребятина!” – дэһэ-дэһэ сырса сылдьыбыттара барыларын сөхтөрбүтэ.
Бастакы дьаарбаҥка кэннэ, тэрийээччилэр да, кыттааччылар да үтүө түмүктэри оҥостубуттара – “бырайыак кэскиллээх эбит” диэн. Инньэ гынан 2017 сыл балаҕан ыйыгар уонна ахсынньытыгар иккис уонна үһүс быыстапка-дьаарбаҥкалар тэриллибиттэрэ. Бу сырыыга Мииринэй куорат уонна Мииринэй улууһун дьаһалталара саҕалааһыны толору өйөөбүттэрэ, көхтөөх тэрийээччилэр быһыытынан киирбиттэрэ. Аны туран, кыттааччылар “географиялара” лаппа кэҥээбитэ. Сунтаар, Ньурба, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү хаһаайыстыбаларын кытта сарын сарыҥҥа кэккэлэһэ туран Өлүөхүмэттэн “Кладовые Олекмы”, “Ягоды Якутии” ХЭУо, киин уонна илин эҥэр улуустар оҥорон таһаарар уонна астыыр кэпэрэтииптэрэ бородууксуйаларын атыылаабыттара.
Бу тэрээһиннэргэ мииринэйдэр номнуо үөрэнэн, сибиэһэй аһы-үөлү амтаһыйан, бэл диэтэр ыраах бөһүөлэктэртэн бэйэ бэйэлэриттэн истиһэн, анаан-минээн айаннаан кэлэн атыы-тутуу бөҕөтө буолан барбыттара. Ол өйдөнөр даҕаны. Тоҕо диэтэххэ, бырамыысыланнас курдук уустук эйгэлээх, экологиялаах үлэҕэ-хамнаска дьон бэйэ доруобуйатыгар булгуччу кыһаллыахтаах, аһыгар-үөлүгэр болҕомто ууруохтаах.
Тарбаахаптан маастар-кылаастаах дьаарбаҥка
Бу саас төрдүс тэрээһин чэрчитинэн асчыт (кулинар) ускуустубатын бэстибээлэ ыытыллан, дьаарбаҥкаҕа ураты тыыны киллэрбитэ. Ол курдук, саха норуотун киэн туттар асчыта Иннокентий Тарбаахап тэрийээччилэр көрдөһүүлэринэн араас омук дьонугар саха төрүт аһын-үөлүн астыырга маастар кылаастары ыыппыта. Кини саха барыта сөбүлээн сиир күөрчэх, хайах, чохоон, көбүөрдээх лэппиэскэ, саламаат, итиэннэ эттэн уонна бурдуктан ураты минньигэс амтаннаах астары астаан мииринэйдэргэ өтөрүнэн умнуллубат тэрээһиннэри бэлэхтээбитэ. Киниттэн Мииринэй, Удачнай, Айхал, Чернышевскай уонна Светлэй дьыссааттарын, оскуолаларын, тэрилтэлэрин пуобардара, барыта 60-ча киһи, кэлэн үөрэнэн барбыттара.
Оттон быыстапка-дьаарбаҥкаҕа, номнуо өрүүтүн буоларын да курдук диэтэхпитинэ – омуннааһын буолбатах, ынах, убаһа этэ, кэтилиэт, сир аһын барыанньата, үрүҥ ас үтүөтэ былдьаһыгынан барбыта. Онон, эмиэ дьоммут-сэргэбит икки өттүттэн барыстаах хаалбыттара. Хаһаайыстыбалар – үчүгэй дохуоттаах, мииринэйдэр – сибиэһэй астаах-үөллээх.
Быйылгы дьаарбаҥка балаҕан ыйын 7-8 күннэригэр Мииринэй куоракка тэриллиэҕэ. Эмиэ ураты тыыннаах, элбэх кыттааччылаах, атыылаһааччылардаах буолара сабаҕаланар. Ол курдук, ас-үөл дегустацията, Мииринэй улууһун оҕуруот аһын үүннэрээччилэр дьаарбаҥката буолуохтара. Оттон тэрээһин кыттааччыларын икки ардыларыгар анал ааттар олохтонуохтара: тэрилтэлэргэ – “Амтан чөмпүйүөннэрэ” (Чемпионы вкуса), хаһаайыстыбаларга – “Отон эгэлгэтэ” (Ягодное разнообразие), “Атыы-эргиэн долбуурун ураты киэргэтиитэ” (Оригинальное оформление торгового места и вывески), “Алмаастаах экзотика” (Алмазная экзотика), о.д.а. Тэрийээччилэр былааннарынан, маннык дьаарбаҥкалар инникитин Мииринэй улууһугар “Агрокластер алмазных провинций” диэн тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылар түөлбэлэрин тэрийэргэ, олохтуурга, сайыннарарга төһүү күүс буолуохтаахтар. Өскөтүн былааннаммыт дьаарбаҥкалар маннык көдьүүстээхтик баран истэхтэринэ, ити бырайыак олоххо киирэрэ саарбахтаммат. Сүрүнэ – бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылар бары онно көхтөөх кыттыыны ыларбыт – ытык иэспит, эбии дохуот киллэринэр суолбут.
Илья ОКОНЕШНИКОВ, “Байдам” сурунаал эрэдээктэрэ.
Станислав Алексеев хаартыскаҕа түһэриилэрэ.
*Дьаарбаҥкаҕа кыттарга кэмигэр сайаапкаларын түһэрбит бары кыттааччыларга 1 атыы-эргиэн миэстэтэ (эбэтэр остуола) бэриллэр. Сайаапкалары 2018 сыл балаҕан ыйын 4 күнүгэр диэри күүтэбит. 8 (411-36) 4-98-53, 8914-112-88-35 нүөмэрдэринэн сиһилии эрийэн билсиэххитин сөп (Петрова Екатерина Сидоровна).
Быыстапка\tМииринэй\tБайдам-2018\tас-үөл\tдьаарбаҥка
Мииринэй олохтоохторо хоруона хамсыгын утары дьаһаллары аахайбаттар
|
madlad
|
{}
|
"Семен Данилов" кинигэ сүрэхтэннэ - Эдэр Саас
21:30 23.10.2020 21:26 23.10.2020
“Молодая гвардия” кинигэ кыһатыгар “Жизнь замечательных людей” сиэрийэнэн саха норуодунай суруйааччыта, уопсастыбаннай диэйэтэл Семен Данилов туһунан кинигэ атырдьах ыйыгар бэчээттэнэн тахсыбыта.
Алтынньы 23 күнүгэр Пушкин аатынан Национальнай бибилэтиэкэ “ZOOM” платформанан кинигэ сүрэхтээһинин тэрийэн ыытта. Тэрээһиҥҥэ араас улуустартан, Москваттан, бэл, тас дойдулартан саха литературатын сэҥээрээччилэр, бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ, литературоведтар, суруйааччылар, учуонайдар киирэн кыттыыны ыллылар. Ол курдук, куһаҕан үчүгэйдээх диэбиккэ дылы, хамсык кэмигэр илэ көрсөн ирэ-хоро кэпсэтэр оннугар, ыраахтан-чугастан ким баҕарар киирэн көрөр-истэр, санаатын этэр кыахтанна.
Култуура, духуобунай сайдыы миниистирэ Юрий Куприянов “Семен Данилов” кинигэ ааптарын, норуодунай бэйиэт Наталья Харлампьеваны эҕэрдэлээтэ.
— Сэмэн Данилов саха норуотугар оҥорбут өҥөтө сүҥкэн. Ол сөҕүмэр үлэтин тилиннэрбиккэр махтаныахпын баҕарабын. Кини Саха сирин суруйааччыларын сойууһун аан дойдуга биллэрбитэ, ытыктаппыта. Бу кинигэ ааҕааччытын булуо диэн эрэллээхпин. Эдэр ааҕааччыга бу кинигэ – олохпут историята, өрөспүүбүлүкэ сайдыытын историята, — диэн кини эттэ.
Кинигэҕэ Семен Петрович литература, суруйааччы үлэтин, норуот инникитин туһунан толкуйдарын бэйэтин күннүгэр суруйбута аан бастаан нууччалыы тылбаастанан таҕыста. Суруйааччы суруктара, хоһоонноро, сэдэх докумуоннар киирбиттэр. Наталья Харлампьева бу документальнай кинигэни учуонай, литературовед буолбакка, бэйиэт таҥан, суруйан, хомуйан оҥорбутун курдук сыаналааҥ диэн эттэ. Ол да иһин ааҕыллымтыа, интэриэһинэй ис хоһоонноох.
Кини Сэмэн Даниловы бэйэтин духуобунай аҕатынан, учууталынан ааттыыр. Ол курдук, олоҕун тиһэх сылларыгар эдэркээн кыыһы таба көрөн, үөрэтэн-такайан, сүбэлээн-амалаан, саха литературатын инники эрэлин быһыытынан көрөрүн биллэрэн барбыта. Наталья Ивановна дипломнай үлэтин бэйиэт лирикатыгар анаабыта, онон ол кэмҥэ ыкса алтыспыттара. Ол да иһин, учууталын дьыалатын салҕааччы буолан, дьахтар намчы санныгар ыарахан бурҕалдьыны кэтэн, быыһык кэмҥэ саха литературатын сайыннарарга эппиэтинэс ылынан, айар үлэнэн эрэ дьарыктаммакка, тэрийэн, салайан, үлэлээн-хамсаан кэллэҕэ.
Сүрэхтээһиҥҥэ суруйааччылар, учуонайдар бэйэлэрин санааларын үллэһиннилэр, кинигэни ырыттылар. Ол курдук, дойду бастыҥ кинигэ кыһатыгар бэчээттэнэн, киэҥ араҥаҕа тахсыбыт айымньыны үрдүктүк сыаналаатылар, өрөспүүбүлүкэ духуобунай, култуурунай олоҕор дьоһун суолталаах көстүү буоларын бэлиэтээтилэр. Ааспыт үйэ, бүтүн эпоха историята, саха литературатын түһүүлээх-тахсыылаах кэрдиистэрэ барыта манна норуот духуобунай лидерин нөҥүө сырдатыллан көстөллөр.
Саҥа атаҕар туран эрэр литератураны төрүттээбит “айбыт аҕаларын”, классик суруйааччыларын “норуот өстөөхтөрө”, “буржуазия хаалынньаҥнара” диэн дьаралыктаан, сиргэ-буорга тэпсибит кэмнэригэр, Семен Данилов кинилэр норуокка оруолларын, үлэлэрин суолтатын өйдөөн туран, үтүө ааттарын тилиннэрэргэ турууласпыт сүҥкэн өҥөлөөх. Систиэмэни утары барыы – хорсун быһыы буолара саарбахтаммат. Кини бобуу-хаайыы кэмигэр атын норуоттар суруйааччыларын кытары доҕордоһон, литературалары, норуоттары сомоҕолоон, тууйуллубут тыынын таһаарар буолуохтаах. Саха литературатын үрдүк таһымҥа таһааран, былаас бэрэстэбиитэллэрин кытары тэҥҥэ аахсара, туруорсара. Олоҥхону тылбаастатан, 2005 сыллаахха аан дойду култууратын кылаан чыпчаал айымньыта буолан билиниллэригэр олук уурбута. Классиктары тылбаастатарга элбэх сыратын биэрбитэ. Семен Данилов аата Сэбиэскэй Сойууска Чингиз Айтматовы, Кайсын Кулиевы, о.д.а. кытары тэҥҥэ ааттанара.
— Наталья Харлампьева чинчийээччи быһыытынан дириҥник хорутан үлэлээбит. Сэмэн Данилов уобараһын нөҥүө кэм, эпоха уобараһа киэҥник арыллар. Ааптар бу кэми баттаспыт, дьоруойдарын кытары алтыспыт уонна бэйэтэ бэлэмнээх буолан, маннык далааһыннаах үлэни үмүрүттэҕэ. Онон ааптар хараҕынан, кини хайдах ылынарынан оччотооҕу кэми тыктаран көрөр олус интэриэһинэй, — диэн “Саха сирин суруйааччылара” ассоциация салайааччыта Олег Сидоров бэлиэтээтэ.
Семен, Софрон ааттарынан Мытаахтааҕы мусуой, Горнай улууһун дьаһалтатын, Маҥан бибилэтиэкэтин үлэһиттэрэ дьоһун үлэ тахсыбытынан эҕэрдэлээтилэр. Москваттан Марианна Степанова, Англияттан Светлана Егорова-Джонсон кинигэни “Молодая гвардияттан” ылан, хайыы-үйэ аахпыттарын, биир дойдулаахтарынан киэн тутталларын туһунан иһитиннэрдилэр. Кинигэни сүрэхтээһин элбэх киһини хабан, истиҥ, сылаас эйгэҕэ 3 чаас кэриҥэ буолла. Санааларын эппэккэ хаалбыт дьон «чатка» суруйан, эҕэрдэлэрин, баҕа санааларын тиэртилэр.
Манна диэн эттэххэ, кинигэ көҥүл атыыга суох. Ол эрээри, эбии тираж оҥоһуллан, хас биирдии ааҕааччыга тиийэригэр эрэл баар.
— Орто дойдуга киһи туох эрэ аналлаах кэлэр. Ол аналын таба тайаннаҕына, кини аата үйэлэргэ махталынан эрэ ахтыллар. Сэмэн Данилов олоҕун анаабыт дьыалата салҕанар, кини аата ааттанар — диэн туран, Наталья Харлампьева кинигэ тахсарыгар көмөлөспүт дьоҥҥо, тэрилтэлэргэ махтанна.
Үөрэх миниистирэ оскуолаларга сылаас аһылыгы тэрийии хайдаҕын бэрэбиэркэлээтэ
ТУРГУТУК: Төрөөбүт тылгын төһө билэҕин?
Мытаахха улуу дьоммутугар
|
madlad
|
{}
|
Оҕо сааспыт умнуллубат кэмнэрэ
Хас биирдиибит оонньообут оҕо сааһын дьиктитик ылынар буолуохтаах. Кыра эрдэххэ, бары-барыта дьикти-дьиибэ буолан көстөр эбит.
Оччотооҕу буор сирэй, хоруо мурун дьон күннээҕи дьарыкпыт диэн, сырса сылдьан лапталыырбыт, буорунан бырахсарбыт буоллаҕа. Хата, биһиэхэ өрүс тааһа эҥин суох, онон төһө да туой буоллар, сымнаҕаһа түбэстэҕинэ, бытарыс гынан хаалара. Ол гынан баран бэргэн уолаттар сирэйгэ таптахтарына, харах көҕөрүүтэ ханна барыай. Ол аайы төрөппүттэрбитигэр “охтон, дэлби түһэн” диэн сымыйалыырбыт.
Бу санаатахха, айылҕа оҕолоро эбиппит. Дьиэбитигэр аһыы түһэрбитигэр уонна утуйарбытыгар эрэ киирэрбит. Ол иһин тумууга-дьаҥҥа улаханнык ыалдьыбыппытын өйдөөбөппүн. Син киирэн ылар буолара да, сүүрэ-көтө сылдьар тэбэнэттэр түргэнник аһарынар быһыылаахпыт.
Атастыылар үһүө буолан наар бииргэ сылдьарбыт. Били эппиккэ дылы, “иннэлээх сап курдук” буоллахпыт. Тыаҕа тахсар буоллубут да бииргэ суксуруһарбыт.
Маннык гыныҥ диэбэппин эрээри, бүтэһик уруоктарга олорон, уора-көстө туһах хатарбыт. Оннук “ньыманан” биирдэ отут ордугуна алта туһаҕы оҥорон турабыт!
Биллэн турар, ол туһуттан кулгаахпыт тулла сыһыар диэри тардылларбыт. Үксүгэр мэнигинэн аатырбыт атаһым муҥнаах тутуллааччы. Учуутал иһэрин көрбөккө хаалан тутуллан, туһахтарбытын былдьатан ытыырбыт. Ол туһахтарынан бултаан аҕалан дьоммутуттан “чээн” дэниэхтээхпит хаалара.
Төрөппүттэрбит халтай тэбэ сылдьыахпыт оннугар айылҕаҕа хааман-сиимэн туһалаах дьыаланан дьарыгырарбытын бопсубаттар этэ. Ол оннугар “ичигэстик таҥна сылдьыҥ”, “сиэрдээх булчуттар буола улаатыҥ” диэн иитэллэрэ.
Оҕо эрэ барыта тугу көрбүтүн-истибитин үтүктэ сатыыр быһыылаах. Атаһым аах Ыстапааннаахха биир киэһэ “300 спартанцев” диэн киинэни көрдүбүт.
Ону көрө олорон, санаабытыгар, ол дьоруойдар быыстарыгар сылдьар курдук сананныбыт быһыылааҕа. Артыыстар “спартанцы, вперед!” дииллэрин иилэ хабан ылбыттаахпыт. Бу этиини өрүү хамандыыр буола сатыыр Ыстапаан эрэппит айаҕыттан түһэрбэккэ туттар буолбута. Биһиги Сашоктуун ол аайы итини үтүктэ-үтүктэ сүүрсэр буолбуппут. Киинэбит сорох-сорохпутугар түүлүгэр кытта “ыалдьыттаабыт” этэ.
Оскуолаҕа да тиийбиппит – оннук хартыына. Били киинэ тыла-өһө онно-манна син биир иһиллэн ааһар. Арааһа, күһүөрү көстүбүтэ быһыылааҕа. Киинэ артыыстарын сэптэрин-сэбиргэллэрин көрөн, бэйэбитигэр оҥостон барбыппыт. Ким хордуон куйаҕы, мас саабыланы, чорохо үҥүүнү.
Аны туран, бу курдук таах оҥостуохпут баара дуо, уолаттар хамаанда тэринэн били сэптэрбитинэн биэртэлэһиэх эбиппит. Ону баара, оруобуна дириэктэрбит түбэһэ кэлбитэ: бары кус оҕотун курдук үрүө-тараа сырсан хаалбыппыт. Бүттэхпит ол.
Ол кэнниттэн сэппитин-сэбиргэлбитин элиниэйкэ иннигэр туура тутаттаан ылан чохчолооһун буолбута. Улахан уолаттар, биллэн турар, үчүгэйдик оҥостор буоллахтара эбээт. Ол иһин ордук кинилэр мөҕүллүбүттэрэ. Биһиэнэ боробулуоха дуома буолаахтаатаҕа.
Ити курдук оскуолаҕа сэриилэһэ оонньуур бобуулаах диэн долоҕойбутугар кытаанахтык хатаабыппыт.
Туохпут муҥа эбитэ буолла, били, киинэ бухатыырдарын курдук сананан эрдэхпит. Мас саабыланы кытта уһун хаппыт үөрбэлээхпит – көнөтүк үүммүт титирик. Онтубут, кырдьык, син туһалыах эбит. Оттон мас саабылабыт төһө да бары кээмэйин, оһуорун-мандарын тутуһан оҥорбуппут иһин, туһата дуона суох быһыылааҕа. Арай, дьээбэлэнэн, бэйэ-бэйэбитин кытта саабылалаһа оонньуурбутуттан ураты хаарбытын тэбэнэрбитигэр, туһах иннин ыраастыырга уонна чааркаан үрдүгэр сыа хаары кутарга туһалыыра. Онтон атыныгар туһата суох чэҥкээйи эбит.
Оттон үҥүү суола туспа. Тыабыт барахсаҥҥа таҕыстыбыт да, бастаан тоҥ титириги быһан тэлибирэтэ оонньуурбут. Хаппыт буоллаҕына, илдьэ да сылдьарга судургу буолсу диэн быһаарбыппыт. Туһахтыы сылдьан хаппыт тоһоҕо курдук көнө титириги көрдөөһүн буолара. Оннукка тигистэххэ, биһиги саҕа дьоллоох киһи оччолорго аҕыйах буолуохтаах.
Аны туран, ол үөрбэ курдук үҥүүлэрбитин бары тус-туһунан оһуордаах гына оҥосторбут. Уһуктааһына эмиэ биир туспа ньымалааҕа.
Күһүн, бүтэһик ньолохо саҕана, ол үҥүүлэрбитинэн “ньолохолуохха” диэн буолбута. Биир өрөбүлбүтүн онно бараабыппыт. Уута баран ырааппыт, онон-манан тыккырыы сытар үрэххэ ньолохолор субуруһалларын сойуоласпыппыт. Үрэх дьаратыйар сиригэр кэтэһэн туран, сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри кэйиэлии сатаабыппыт. Онно икки дуу, үс дуу ньолохону кутуругун барбах кумахха эпсэри анньан тутан турабыт. Сүүһүнэн ньолохо кэлэн аастаҕа. Бу аата, ньолохону туубутугар үүрэр ньымабыт тупсарыллыбыт көрүҥэ этэ. Икки киһи “үҥүүнэн” анньа-анньа үүрэн кэлэр, биирбит кэтэһэн туран өтөрүтэ түһэ сатыыр.
Сотору ол тыккырыы сытар үрэхпит тоҥон хаалбыта. Ол иһин аны сэппитин илдьэ сылдьан, ааһан истэххэ хаар хоонньуга киирэн ирэрин абааһы көрөммүт, “үҥүүбүтүнэн” хаар баттаан аллара иэҕэн түһэрбит талаҕын тэбииргэ туһаммыппыт.
Онтон аны бу тэрилбит туһахха иҥнибит курупааскыны “уоскутарга” табыгастаах эбит этэ. Курупааскыбыт туһахтарын дьиэттэн чугас, от тиэйбит чигдитийбит суол кытыытыгар ииппиппит. Ол иһин көннөрү да күҥҥэ, эбиэт кэннэ туох да суох буоллаҕына, сүүрүүнэн көрөн кэлэрбит. Сотору-сотору көрөр буоламмыт, үксүгэр иҥнибит курупааскыларбыт тыыннаах көрсөллөрө. Кыһын түргэнник хараҥарар буоллаҕа. Төһө да сүүрбүт-көппүт иһин, түргэн баҕайытык боруҥуйан, наар күн сырдыгын баттаһыы айдаана. Онон тиийдиҥ да, көтөрү түргэнник өлөрө охсон, арааран иитэ охсуохтааххын. Тымныыга өрө мөҕө сылдьар хас да курупааскыны бодьуустаһа барбакка, ол “үҥүүбүтүнэн” эпсэритэ охсуталаан кэбиһэ-кэбиһэ, ааһа көтөн баран араартаат, хат иитэлээн кэбиһэрбит.
Токутар кутуругун аҥаара
Аны хаар халыҥаан, сорох оҕо ахтатыттан ыйанар буолуута, көтөр хаар анныгар саһан баран, олох бу хааман хоочурҕаан кэллэххинэ, көтөн тахсар кэмнээх. Ол аайы биһиги “үҥүүбүтүнэн” батарыта түһүтэлии сатыырбыт да, биирдэ да үөлэн ылбатахпыт. Үксүгэр тиийиэхчэ тиийбэккэ хааларбыт. Көтөр көтө охсон хаалара. Кэнниттэн быраҕан көрөрбүт да, барбах кыранан сыыһа-халты ыытарбыт, таарыйар-таарыйбат ыккардынан охторбокко хааларбыт.
Биирдэ “үҥүүбүтүнэн” тайахтанан талах быыһынан куобахпыт туһаҕын көрө барбыппыт. Миигин “уһун тыстаах” диэн, атастарым обургулар иннилэригэр укталлар. Тэлбит суолбунан аа-дьуо сылдьар буоллахтара эбээт.
Ол дьыл хаардаах баҕайы этэ. Биир арыы талаҕы эргийэ баран эрдэхпинэ, бастаан биир токутар өрө көтөн тахсан сүрэхпин хаатыттан таһаара сыспыта. Мин соһуйан, айахпын атан хаалбытым. Дьэ, онтон өйдөнөн, сонордоһон барбыппыт. Сотору-сотору көтөллөрө. Сиирэ-халты анньыталаан испиппит.
Онтон талах ойуур быыһыгар кыра дулҕалаах сир баарыгар киирдибит. Онно көрө түспүтүм, көтөр киирбит суола баар, тахсыбыта суох! Дьэ, түбэстим диэн, эмиэ үөмэн сыбдыйан кэллим да – хаатыҥкалаах атахпынан тэбис! Токутар обургуттан халтарыйан охто сыспытым. Ахтам анныгар кутуругуттан баттатан, кыратык мөхсө түһээт, көтөн тахсыбыта. Мин ол икки ардыгар сыыһа-халты харбаан, хаары уоба түспүтүм!
Дьэ, туһугар абаккалаах түгэн этэ. Хаарын хаһан токутар эриллэҕэс кутуругун түүлэрин булбуппут. Бэйэбит икки ардыгар “хаатыҥка буолбакка, унтуу эбитэ буоллар, хам баттыырдаах этиҥ” дэспиппит.
Биир кэмҥэ ох саанан үлүһүйэ сылдьыбыт кэмнээх эбиппит. Бастаан көннөрү талаҕынан эҥин оҥосторбут. Онтубут, эппиккэ дылы, силлээбит сирбитигэр эрэ тиийэрэ. Онтон улам-улам охторбут улаатан, ону-маны хос-хос баайан ыаратан, оноҕоспут көтөрө улам-улам ыраатан барбыта.
Ол курдук охпут быардарыгар урукку алдьаммыт олоппостор, хайыһардар, ороннор, остуоллар чаастара кытта туттуллар буолбута. Ыттахпыт аайы ыраатар курдук гынара. Сорох охпут бэйэбитинээҕэр уһаан хаалара. Сорох кылгас да буоллар, күүстээх этэ.
Аны туран, оноҕос хайдах буолуохтааҕын “Дьурулуйар Ньургун Боотур” олоҥхо кинигэтигэр баар “дөйүтэр” эҥин диэн буолуохтаахтар” дии-диибит оҥостор этибит. Араас уһуннаах тоһоҕолору баайан ыарата-ыарата ытыалыырбыт. Сороҕор оннооҕор эстэр оноҕостору кытта оҥоро сылдьыбыттаахпыт.
Бу дьарыкпыт кырыыса обургуну бултаһарбытыгар тутта сатаабыппыт да, ол баҕайы түргэнэ бэрт буолан, таптарбат этэ. Биирдэ эмэ таптардаҕына, улахан бэргэн ытааччы “Охлопков сиэнэ” аатырарбыт.
Онтон оноҕоспутун хайыһар хаалыгын төбөтүгэр икки “сүүрбэлээх” оскуоманы хам саайдахха, атырдьах диэн киниэнэ буола түһэрэ. Ону тута сылдьан быраҕааччы быраҕара. Уйатын айаҕар кэтэһэн туран курдары анньан, иилэн салыбыратан таһаарарбыт.
Биһигини “эһиги эрэ баар буолаҥҥыт” диэн киһиргэтэн кэбистэхтэринэ, кырыысалыы дайарбыт. Урукку сопхуос саҕана кулун ааҕар саҕана, быйаҥы кытта кэлсибит кырыысалар обургулар “өрө тура” сылдьыбыттара. Ол “дьиикэйдэри” сойуолаһар “мохсоҕоллор” аатыран, хотон аанын саппат этибит.
Аны туран, онтубут кыра харчылаах буолара. Ону туттаран баран, бу эрэйдээхтэр “Сталлоне”, “Шварценеггер” хаартыскаларын, жгут атыылаһарбыт. Маны барытын тута сылдьар “атыыһыт” биһиги харахпытыгар олус баай киһи курдук көстөрө.
Арагаайкаҕар жгуттаах буоллаххына, бэргэн ытааччы кэккэтигэр киирэҕин. Тоҕо диэтэххэ, имиллэҥнэс эрэһиинэнэн үчүгэй сэп тахсара. Бу санаатахха, туой буулдьанан ытан-ытан, үөрэнэн хаалан, отучча хаамыыттан кураанах гильзаны киһилээбэт этибит. Сорохтор өссө күрүө баҕанатын төбөтүгэр испиискэ маһын кыбыталаан баран тоһутарга куоталаһаллара!
Кырдьык, наар ыта сырыттахха, табар буолан хааларбыт. Сонно кыҥаабакка да ытан табарбыт. Оннук туһаайан ытыалаан, туллуктар көтөн истэхтэринэ, эмиэ “абаарыйалата” оонньуурбут. Билигин толоос соҕуһун иһин, оччолорго олус үчүгэйэ.
Аны туран, тимир турбаҕа туойу уган, үрэн ытыалаһарбыт эмиэ туһугар туспа кэпсээн. Эргэ хотон быыһынан кыҥаан туран хараҕы булларарбыт. Дьоллоох тэбэнэт кэм эбит. Дьэ, ити курдук оонньуур оҕо сааспыт биллибэккэ ааһан хаалбыт. Үөлээннээхтэрим маннык түгэннэри билиҥҥэ диэри минньигэһиргэтэ саныыр буолуохтаахтар. Оҕо саас умнуллубат түгэннэрэ...
|
madlad
|
{}
|
Атырдьах ыйын 29 күнүгэр РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Ил Дархан эбээһинэһин толорооччу Айсен Николаевы кытта көрүстэ. Бу туһунан СӨ Бырабыыталыстыбатын уонна Ил Дархан дьаһалтатын пресс-сулууспата биллэрэр.
Бу көрсүһүүгэ Айсен Николаев Саха сирэ 2018-2019 үөрэх дьылын көрсөргө бэлэмин, оскуола барыта кэмигэр аһылларын туһунан биллэрдэ.
Дойду салайааччытыгар өрөспүүбүлүкэҕэ үөрэх сайдыытыгар өйөбүлүн иһин махтанна уонна Саха сирэ үөрэхтээһиҥҥэ улахан болҕомтону уурарын бэлиэтээн эттэ.
Ил Дархан саҥа үөрэх миэстэлэрин арыйыы үлэтэ күүстээхтик бара турарын туһунан кэпсээтэ. «Өрөспүүбүлүкэҕэ оҕо төрөөһүнэ сыл аайы элбии турарынан сибээстээн, бу саамай тоҕоостоох боппуруос буолар. Дьокуускай куораты 5 сыл салайан кэлбитим тухары, оҕо ахсаана 32 тыһыынчаттан элбээбэтэҕэ, оттон билигин номнуо 42 тыһыынчаҕа тиийбит», - диэн эттэ. Владимир Путин үлэ былаанын бэрт сэргии иһиттэ.
Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ киинигэр судаарыстыбыннай-чааһынай кыттыгас механизм (ГЧП) көмөтүнэн саҥа үөрэх миэстэлэрин арыйыыга бырайыак олоххо киирэн үлэлии турарын эттэ. «Бу бырайыагы биһиги 2015 сыллаахтан саҕалаабыппыт. 12 социальнай эбийиэк, олортон 4-э улахан оскуолалар, 5-һэ – улахан дьыссаат уонна 3 култуура дьиэтэ: аныгы ускуустуба дыбарыаһа, бибилэтиэкэ киинэ уонна оҕо ускуустубатын дыбарыаһа. Бу эбийиэктэр бары 2018 сыл бүтүүтэ – 2019 сыл саҕаланыыта үлэҕэ киириэхтэрэ», - диэн биллэрдэ. Ол аата кыччаабыта 1 620 үөрэх миэстэтэ эбии тахсыахтаах.
Ону таһынан, Айсен Николаев атын тутуулары орто оскуолаларга уларытан оҥоруу уопутуттан кэпсээтэ: «Дьокуускай куоракка орто оскуола буолуон сөптөөх элбэх тутуу таах турар. Холобур, үлэлээн бүппүт дуу, аккредитацияны ааспатах дуу, үчүгэй туруктаах судаарыстыбаттан тутулуга суох үөрэх тэрилтэлэрэ бааллар. Балары кыра болдьох иһигэр уларыта тутан оҥордоххо, бу сыл бүтүүтэ даҕаны үлэҕэ киириэхтэрин », - диэн быһааран эттэ.
Билигин маннык туруктаах 3 тутуу боппуруоһа көтөҕүллэн турар. Өскөтүн бу боппуруос быһаарылыннаҕына, өссө тыһыынча кэриҥэ үөрэх миэстэтэ тахсыан сөп буолар. Манна барытыгар 600 мөлүйүөн ирдэнэр, онуоха эрэгийиэҥҥэ көрүллүбүт бүддьүөт харчыта тиийбэт.
Өрөспүүбүлүкэҕэ үөрэх миэстэтэ тиийбэтин туһунан боппуруос сытыытык турарын быһыытынан, Айсен Николаев дойду бэрэсидьиэнигэр, бырабыыталыстыбатыгар эригийиэннээҕи бырайыагы үбүлүүр туһунан этиитин Владимир Путин ылынна.
ВладимирПутин\tАйсен Николаев
Коронавирустаабыт киһи ахсаана 111 тиийдэ
Айсен Николаев Өлөөҥҥө сырыыта
Айсен Николаев: Тиксии байыаннай чаастарыгар сүүһүнэн үлэ миэстэтэ тахсыаҕа
|
madlad
|
{}
|
Айсен Николаев ВЭБ РФ салалтатын кытары мунньахтаата
Айсен Николаев бэҕэһээ, балаҕан ыйын 8 күнүгэр, видео сибээһинэн Внешэкономбанк РФ менеджердэрин хамаандатын уонна бэрэссэдээтэли солбуйааччы Олег Говоруну кытары мунньахтаабыт. Мунньахха бииргэ үлэлэһиигэ кэскиллээх хайысхалары дьүүллэстилэр.
“Биһиги ВЭБ.РФ дойдуга ыытар бырайыактарын болҕомтолоохтук кэтиибит. Ол иһигэр концессионнай механизмы туһанар социальнай эбийиэктэри тутууну уонна нэһилиэнньэҕэ тыраныспар өҥөтүн киллэрэр бырайыактаргытын сэҥээрэбит”, - диэн Айсен Сергеевич тоһоҕолоото.
ВЭБ.РФ бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Олег Говорун концессионнай сөбүлэһии чэрчитинэн госкорпорация Саха сиригэр үөрэх тэрилтэрин тутууга уонна нэһилиэнньэҕэ тырааныспар өҥөтүн оҥорууга үбүлүүргэ бэлэмин биллэрбит.
Концессионнай сөбүлэҥ үлэ хаамыытын толору хабар: бырайыактааһын, тутуу, эбийиэк тэхэниичэскэй үлэтин оҥоруу, эбии үөрэхтээһин өҥөтүн оҥоруу. Федеральнай бырабыыталыстыба капитальнай грана 44 бырыһыаҥҥа тэҥнэһэр, эрэгийиэннээҕи угуу – 1 бырыһыан, онтон ордубутун ВЭБ.РФ уонна Сбербанк үбүлүүр. Маннык уһун болдьохтоох ГЧП эрэгийиэн бүддьүөтүттэн ноҕоруусканы уһуларынан үчүгэйдээх. Эрэгийиэн бырабыыталыстыбатыгар уонна муниципалитет дьаһалтата үөрэх тэрилтэтин тутуллуохтаах эбийиэгин турар сиригэр учаастагы тыырыахтаах. Маныаха госкорпорация оскуола спецификатын быһаарыыга ханнык да күчүмэҕэйдэри үөскэппэт.
Саха сиригэр, ордук киин куораппытыгар үөрэх тэрилтэлригэр миэстэ олох тийбэт. Госкорпорацияны кытары бу боппуруоска салгыы үлэлэһэргэ биэдэмэстибэлэр икки ардыларынааҕы анал бөлөх тэриллибит. Ону бастакы зампред э.т. Кирилл Бычков салайбыт.
|
madlad
|
{}
|
27 апреля 2018 19:30 3783
Эр дьоннор оһуохайдыыллара туох куһаҕанааҕый? Туоххутун былдьаттардыгыт? Эр дьоннор бииргэ түмсэн, эр дьоннор - биһиги баар быт диэн санааны бэйэ-бэйэлэригэр киллэрэн санаа күүһүн үрдэтэллэр. Эр дьоннор саатар оһуохайга түмсэн атын омук дьонноругар - биһиги баарбыт диэн көрдөрөллөрө туох куһаҕаннааҕый. Атыннык эр дьоннор таах түмүстэхтэринэ, полициялар дьэ кэлэн ыһатытыыллар буоллаҕа дии. Онтон үҥкүү диэн үҥкүү... Уопсайынан эр дьоннор элбэх араас түмсүүлэри булан мунньустуо этилэр. Холобура эр дьоннор массовай хордара, сүүрүү эгин курдуктары.
|
madlad
|
{}
|
Поковка сталь 65Г до 1000мм. Резка на заготовки. Цены (цена не указана) - купить в компании ГП Стальмаш, ООО (Екатеринбург)
Поковка сталь 65Г до 1000мм. Резка на заготовки. Цены (Екатеринбург)
В Компании ГП Стальмаш Вы можете купить Поковку круглую 65Г диаметром от 300мм до 1000мм :
Поковка ст 65Г диаметр 300мм;
Поковка ст 65Г диаметр 310мм;
Поковка ст 65Г диаметр 320мм;
Поковка ст 65Г диаметр 330мм;
Поковка ст 65Г диаметр 335мм;
Поковка ст 65Г диаметр 340мм;
Поковка ст 65Г диаметр 345мм;
Поковка ст 65Г диаметр 350мм;
Поковка ст 65Г диаметр 355мм;
Поковка ст 65Г диаметр 360мм;
Поковка ст 65Г диаметр 365мм;
Поковка ст 65Г диаметр 370мм;
Поковка ст 65Г диаметр 380мм;
Поковка ст 65Г диаметр 385мм;
Поковка ст 65Г диаметр 390мм;
Поковка ст 65Г диаметр 395мм;
Поковка ст 65Г диаметр 400мм;
Поковка ст 65Г диаметр 405мм;
Поковка ст 65Г диаметр 410мм;
Поковка ст 65Г диаметр 415мм;
Поковка ст 65Г диаметр 420мм;
Поковка ст 65Г диаметр 430мм;
Поковка ст 65Г диаметр 440мм;
Поковка ст 65Г диаметр 450мм;
Поковка ст 65Г диаметр 460мм;
Поковка ст 65Г диаметр 470мм;
Поковка ст 65Г диаметр 480мм;
Поковка ст 65Г диаметр 490мм;
Поковка ст 65Г диаметр 500мм;
Поковка ст 65Г диаметр 510мм;
Поковка ст 65Г диаметр 520мм;
Поковка ст 65Г диаметр 530мм;
Поковка ст 65Г диаметр 540мм;
Поковка ст 65Г диаметр 550мм;
Поковка ст 65Г диаметр 560мм;
Поковка ст 65Г диаметр 570мм;
Поковка ст 65Г диаметр 580мм;
Поковка ст 65Г диаметр 590мм;
Поковка ст 65Г диаметр 600мм;
Поковка ст 65Г диаметр 610мм;
Поковка ст 65Г диаметр 620мм;
Поковка ст 65Г диаметр 630мм;
Поковка ст 65Г диаметр 640мм;
Поковка ст 65Г диаметр 650мм;
Поковка ст 65Г диаметр 660мм;
Поковка ст 65Г диаметр 670мм;
Поковка ст 65Г диаметр 680мм;
Поковка ст 65Г диаметр 700мм;
Поковка ст 65Г диаметр 720мм;
Поковка ст 65Г диаметр 730мм;
Поковка ст 65Г диаметр 750мм;
Поковка ст 65Г диаметр 760мм;
Поковка ст 65Г диаметр 770мм;
Поковка ст 65Г диаметр 790мм;
Поковка ст 65Г диаметр 800мм;
Поковка ст 65Г диаметр 810мм;
Поковка ст 65Г диаметр 820мм;
Поковка ст 65Г диаметр 830мм;
Поковка ст 65Г диаметр 840мм;
Поковка ст 65Г диаметр 850мм;
Поковка ст 65Г диаметр 860мм;
Поковка ст 65Г диаметр 870мм;
Поковка ст 65Г диаметр 880мм;
Поковка ст 65Г диаметр 890мм;
Поковка ст 65Г диаметр 900мм;
Поковка ст 65Г диаметр 910мм;
Поковка ст 65Г диаметр 920мм;
Поковка ст 65Г диаметр 930мм;
Поковка ст 65Г диаметр 940мм;
Поковка ст 65Г диаметр 950мм;
Поковка ст 65Г диаметр 960мм;
Поковка ст 65Г диаметр 970мм;
Поковка ст 65Г диаметр 980мм;
Поковка ст 65Г диаметр 990мм;
Поковка ст 65Г диаметр 1000мм;
Ссылка на сайт: http://ОООСТАЛЬМАШ.РФ/
Объявление размещено: 25.05.2017, последнее обновление: 21.03.2021, просмотров всего: 200.
Шестигранник сортовой Г/К, ГОСТ 2879 88 , шестигранник калиброванный Х/Т, ГОСТ 8560 78
Круг ГОСТ 2590 88 круг горячекатаный, круг ГОСТ 7417 75 круг калиброванный
Дробь чугунная (дробь ДЧЛ, дробь ДЧК), дробь колотая ДЧК, дробь литая
Дробь стальная (дробь ДСЛ, дробь ДСК), дробь колотая ДСК, дробь литая
Круг сталь 60С2А, сталь 55С2А, сталь 65Г, сталь 60С2, сталь 55С2, ста
Круг сталь 40Х, 45Г, 50Г, 17Г1С, 09Г2С, 10Г2, 45Х, 18ХГТ, 25ХГТ, 45Х
Круг сталь 40ХН, 40ХН2МА, 40Х2Н2МА, 38ХН3МФА, 38ХН3МА, 36Х2Н2МФА.....
Круг сталь 20ХН3А, сталь 20Х2Н4А, сталь 20ХН4ФА, сталь 60С2А.........
Круг 18ХГТ из наличия, диаметр от 14мм до 350мм, доставка по РФ
Круг 13ХФА из наличия, диаметры от 20мм до 360мм, доставка по РФ
Поковка сталь 65Г до 1000мм. Резка на заготовки. Цены | ГП Стальмаш, ООО (Екатеринбург) | Телефон: +7 (343) 268-7815, +7 (343) 213-1014, +7 (902) 255-6262
|
madlad
|
{}
|
End of preview. Expand
in Data Studio
README.md exists but content is empty.
- Downloads last month
- 19